Son 10 yılda petrol harici yatırımlarıyla Körfez ülkeleri arasında öne çıkan Dubai’nin ödeme zorluğuna düşmesi dünya piyasalarında yeni bir korku dalgasının yayılmasına neden oldu. ABD piyasalarının Şükran Günü nedeniyle kurtulduğu düşüş furyası Güney Amerika’dan Asya’ya tümfinans dünyasını etkiledi. Dubaili inşaat şirketlerinin borçlarının 60milyar dolara çıkması Dubai Emirliği’nin ise toplamborcunun 80milyar doları geçmesi piyasalarda ikinci çöküş döneminin yaşanacağı endişelerini yeniden canlandırdı. Bankacılık kaynaklarına göre, uluslararası bankaların Dubai World şirketinde 12milyar doları risk altında bulunuyor. İsviçreli Credit Suisse’in tahminlerine göre ise bu rakam40milyar dolar seviyesinde. BANKALAR ZORDA Yabancı bankaların Birleşik Arap Emirlikleri’nde bulunan toplamalacaklarının 123 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Bu miktarın yarısı Avrupalı bankaların hesabına kayıtlı. 50 milyar dolarlık bölümise sadece İngiliz bankaların sorumluluğunda bulunuyor. Bu paraların bir bölümünün bile batık hale gelmesi Avrupalı bankalar açısından felaket anlamına gelecek. Bundesbank, Alman bankalarının 2010 için beklediği batık kredi seviyesinin 130milyar dolar seviyesinde olduğuna işaret ediyor. Bu rakamın İngiliz bankaları için çok daha yüksek olduğu tahmin ediliyor. Ödemelerin kötü zamanlanması halinde Avrupalı bankalarının krizden çıkma aşamasında büyük bir darbe alarak yeniden krize girmeleri anlamına gelecek. Uzmanlar bunun dünya piyasalarında beklenen ikinci dip senaryosunu tetiklemesinden endişe ediyor. KURTARICIYDI ŞİMDİ BATIYOR Ancak Dubai’nin içine düştüğü kriz bir başka tartışmayı daha gündeme getirdi. Dünya ekonomisi resesyona girdiğinde iki bölgenin küresel ekonomiyi ayakta tutmaya devamedeceği söyleniyordu. Bu bölgelerden biri Asya diğeri ise petrol ve yatırım zengini Ortadoğu idi. Özellikle Ortadoğu’nun yıldızı olarak kabul edilen Dubai birbirinden pahalı inşaat projeleriyle yabancı bankalara bol kazanç getiren kredi anlaşmaları sağlıyordu. Batı dünyasında kredi konusunda yaprağın kımıldamadığı dönemde Birleşik Arap Emirlikleri’ne milyarlar aktı. Şimdi bu karlı bölgenin riskli hale gelmesi Batılı bankalar için büyük bir darbe anlamına geliyor. Ancak şimdi Dubai’nin ödeme güçlüğünün bölge ülkelerine de sıçrayıp sıçramayacağı da gündeme geldi. Uzmanlar bölge ülkelerinin Dubai gibi çok sayıda pahalı projenin altına girmediğini belirterek Ortadoğu’da benzer sıkıntının yaşanmayacağını ileri sürüyor. Ancak Dubai’nin de böyle bir sıkıntı yaşayacağını tahmin eden insan sayısı fazla değildi. Ortadoğu uzmanları yaşanan son olaylarla birlikte yatırımcıların çok daha dikkatli davranacaklarını belirterek bunun yatırımdünyası bakımından kötü bir haber olduğuna işaret ediyor. Kötümser senaryoların peş peşe ortaya atıldığı şu günlerde uzmanlar benzer kredi sorunlarına Çin, Hindistan veya Brezilya’nın düşmesi halinde neler yaşanacağı sorusunu sormadan edemiyor. ZENGİN KOMŞULARI DESTEK ÇIKABİLİR zorluğuna girmesi piyasalar için kötü haber ancak yaşananlar İzlanda örneğine benzemeyecek. Zira İzlanda iflasını duyurduğunda yardım eli uzatacak kimde çıkmadı. Ancak Dubai için durum farklı. Zira emirliğin başta Abu Dabi, Suudi Arabistan, Bahreyn ve Katar gibi hem komşu hem de zengin iş ortakları var. Uzmanlar Dubai’nin borçlarını yeniden yapılandırma sürecinde varlıklı komşularından destek göreceğini ileri sürüyor. Ancak bu desteğin hangi şekilde gerçekleşeceği ise merak konusu. Yapılan tahminlere göre yardımın bir kısmı Abu Dabi’nin şubat ayında yaptığı 10 milyar dolarlık yardım gibi nakit şeklinde olacak. PROJELER SATILABİLİR Ancak diğer komşuların yardım karşılığında Dubai’de halen inşaatı devam eden bazı projelerin işletim hakkını isteyebilecekleri ileri sürülüyor. Bu kapsamda dünyanın en büyük binası olarak kabul edilen ve inşaatı kredi sorunu yüzünden duran 800 metrelik Burj Dubaide masaya gelebilir. Uzmanlar yabancı sermaye ve dev inşaat projelerine dayanan gösterişli büyüme modelinin bedelini ödeyen Dubai'nin, krizi atlatması halinde bu modeli daha uzun süre götüremeyeceğini ileri sürüyor. Dubai’nin artık yol ayrımında olduğu belirtiliyor. PANİK HAVASI GERİ DÖNDÜ Dünya piyasalarında yeni felaket senaryolarına yönelik endişeler petrol ve altın olmak üzere diğer emtia kalemlerinde de görüldü. Dubai şirketlerinin borç erteleme talebini yorumlayan Westpac Global Markets Group'dan uzman Robert Rennie, ''Bu, kredi krizinin unutulduğu, ancak geçmediğini gösteren önemli bir hatırlatma'' dedi. Hong Kong'da Fulbright Securities şirketinin genel müdürü Francis Lun da, ''Panik düğmesine yeniden basıldı'' diye konuştu. Asya bankacılık uzmanı Daniel Tabbush, Dubai krizinin bankalar üzerinde ''anlamlı etkisi'' olabileceğine dikkati çekerek, bu bankalar arasında özellikle HSBC, Standard Chartered ve Singapur'un DBS Group'unu saydı. Dubai World'un ödemediği 5.5 milyar dolarlık krediye aracılık eden kurumlardan biri olan HSBC'nin hisseleri yüzde 7'den fazla ve Standard Chartered'ın da yüzde 6 geriledi. DBS'nin hisseleri, Singapur'da piyasanın tatil olması nedeniyle işlem görmedi. Goldman Sachs uzmanlarının ilk tahminlerine göre, Ortadoğu'da önemli operasyonlar yürüten HSBC ile Standard Chartered, sırasıyla 611 milyon dolar ve 177 milyon dolar zarar edebilir. Dubai'nin kalkınmasında önemli rol oynayan Japon, Güney Kore ve Avustralya inşaat firmalarının da güç duruma düşebileceği yorumları yapılıyor. ÇOK SAYIDA BANKA ZORA GİREBİLİR Dubai’nin borç krizi ile ilgili söylentiler devam ederken, krizin kötü sonuçlanması halinde kimin ne kadar zarar göreceği tartışmaları da hızlandı. Goldman Sachs’ın hesaplarına göre kötü senaryo durumunda bölgede önemli yatırımları bulunan İngiliz HSBC bankasının zararı 611 milyon dolara çıkacak. Özellikle Dubai World’e verdiği yüklü kredilerle tanınan Standard Chartered’ın ise böyle bir durumda 177 milyon dolar zarar edeceği ileri sürülüyor. Ancak uzmanlar bankaların bölgedeki yatırımlarının tam olarak bilinmediği için yapılan zarar tahminlerinin buz dağının ancak görünen kısmına işaret edeceğini belirtiyor. İngiliz HSBC’nin Körfez ülkelerinde 9.7 milyar dolar, Japon Sumitomo Bank’ın ise sadece Dubai World’e sunduğu kredi miktarının 5.5 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Kredilerin geri dönmemesi halinde ise Avrupa’dan Asya’ya kadar çok sayıda bankanın zor duruma girme ihtimali piyasaları bir süre daha uykusuz bırakacak. PUTİN: KRİZDEN ÇIKIŞ KOLAY OLMAYACAK Fransa'da bulunan Rusya Başbakanı Vladimir Putin de, yaptığı açıklamada, Dubai'nin borç sorunlarının, dünyanın finansal krizden çıkmasının zor olacağını bir kez daha gösterdiğini bildirdi. Putin, ''Krizden çıkış kolay olmayacak ve dalgalanmalar muhtemel. Bunun Rusya ekonomisinde etkisi oldu. Borsa hafifçe geriledi ve dolar rubleye karşı değerlendi. Ancak sonuçta, krizden çıkma eğiliminin üstün geleceğini düşünüyorum'' dedi. Uzmanlar Dubai’nin karşılaştığı ödeme sıkıntısını atlatsa bile yatırırmcı güvenini kazanmasının zaman alacağını belirtiyor. Sıklıkla bir ''şehir devleti'' ya da kendi içinde bir devlet olarak tanımlansa bile Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) kurucu üyesi. İngiltere'nin 1971 yılında Basra Körfezi'nden çekilmesinden sonra kurulan BAE'de önemli petrol rezervlerine sahip Abu Dabi emirliği, dışişleri ve savunma gibi federal siyasetin önemli alanlarında söz sahibi konumunda bulunuyor. BROWN: DÜNYA BUNU ATLATACAK GÜÇTE Dubai Yüksek Mali Komitesi Başkanı Şeyh Ahmed Bin Said El Mahdum, Dubai World'un borç ertelemesi kararının dikkatlice planlandığını söyledi. El Mahdum, yaptığı açıklamada, Dubai liderliğinin, Dubai World şirketinin borcunu gelecek yıl mayıs ayına ertelemek istediğini duyurmadan önce, kredi verenlerin çıkarları için uzun süre ve dikkatlice düşündüğünü belirterek, ''Dubai World'a müdahalemiz dikkatlice planlandı'' dedi. Bu arada, İngiltere Başbakanı Gordon Brown, dünya ekonomisinin, bu durumun üstesinden gelmek için yeterince güçlü olduğunu söyledi. Brown, ''Bana göre dünya finansal sistemi şimdi güçlü ve ortaya çıkan sorunlarla baş edebilir. Bu bir aksilik olsa bile, daha önce başa çıktığımız sorunlar ölçeğinde olmayacağını düşünüyorum. Küresel düzelme, parasal faaliyet ve mali teşviklere bağlı'' diye konuştu. PETROL YÜZDE 5 ÇAKILDI Petrolün anavatanı olarak bilinen Körfez Bölgesi’nde yaşanan borç depremi petrolü de vurdu. ABD ham petrolünün varil fiyatı ocak ayı teslimi dün 4 doların üzerinde düşerek, yüzde 5.1 kayıpla 73.96 dolara geriledi. İki gün önce 78 dolar olan ABD ham petrolünün iki günlük kaybı ise yüzde 6.5’i geçti. Londra Brent tipi ham petrolün varil fiyatı ocak ayı teslimi de 1.26 dolar gerileyerek, 75.73 dolar oldu. ABD ham petrolünün varil fiyatı bir ara yüzde 6’dan fazla değer kaybederek 72.39 dolara indi. ALTIN DÜŞÜŞE GEÇTİ Dubai’nin borçlarını erteleyeceğini açıklaması hiç kuşkusuz son dönemin en gözde yatırım aracı olan altını da vurdu. Doların değer kaybetmesiyle gerek spekülatif fon alımları gerek de merkez bankalarının rezerv politikalarındaki değişikle son dönemde hızlı yükselen ve önceki gün 1.195 doları gören altının ons fiyatı dün sert düştü. Dün 34 dolar birden düşen altın fiyatları yüzde 3.3 kayıpla 1.155 dolara geriledi. Altındaki düşüşte fonların altın satıp, ABD tahvillerine yönelmesi etkili oldu. GAZETE HABERTÜRK - MAHMUT SANCAK