Borsada hisse senetleri işlem gören 17 banka, yılın ilk iki çeyreğinde türev finansal işlemlerden kar elde ederken üçüncü çeyrekte yüksek miktarda zararla karşılaştılar. 17 banka yılın ilk üç ayında türev finansal işlemlerden toplam 367 milyon TL kar elde etmişti. İkinci çeyrekte bu kar, yüzde 74 gibi keskin bir düşüşle 95 milyon lira düzeyine indi. Üçüncü çeyreğe gelindiğinde ise 641 milyon TL gibi çok yüksek bir zarara dönüştü. Krizin yol açtığı finansal ortamı kendi yararlarına çok iyi değerlendiren bankalar, bu yılın ilk çeyreğinde karlarını hızla yükselterek geçen yılki düzeylerin bile üzerine çıkarmıştı. İkinci çeyrekte kar artışını sürdüren bankaların karı üçüncü çeyrekte geriledi. Banka karlarının üçüncü çeyrekte yaşadığı düşüşün en büyük nedeni, bankaların türev finansal işlemlerde kaydettikleri büyük zarar oldu. BANKA KARLARINDA ARTIŞ Geçen yılın birinci ve ikinci çeyreğinde toplam 3 milyar liranın üzerinde net kar elde eden bankaların karı, ekonomik krizin etkisiyle üçüncü çeyrekte 1.9 milyar lira düzeyine, dördüncü çeyrekte ise 1.4 milyar lira düzeyine kadar düşmüştü. 2009’un ilk çeyreğinde ise banka karları adeta bir patlama yapıp, bir önceki çeyreğe göre yüzde 164’lük bir artışla 3 milyar 741 milyon TL düzeyine çıktı. Yükselişini ikinci çeyrekte de sürdüren banka karları yüzde 12’lik bir artışla 4 milyar 188 milyon liraya ulaştı. MEVDUATTA GEÇ FAİZ İNDİRDİLER Bankaların karlarının krize rağmen bu ölçüde hızlı bir artış göstermesinde, Merkez Bankası’nın faizleri hızla aşağı çekmesi sayesinde bono portföyünden elde edilen karların artması etkili oldu. Banka karlarındaki artışa en büyük katkıyı ise bankaların mevduat faizlerini düşürmekte cömert, kredi faizlerini düşürmekte cimri davranmaları yaptı. Üçüncü çeyreğe gelindiğinde faizlerdeki düşüşün hızının azalmasıyla, faiz indirimlerinden kaynaklanan karlar azalırken artan batık kredilerden kaynaklanan zararlar arttı. Bu gelişme banka karlarını azaltan bir etki yaratmakla birlikte karlardaki düşüşte türev işlemlerin yol açtığı zarar çok daha büyük rol oynadı. KRİZDEN TÜREV ÜRÜNLERİYLE KORUNMUŞLARDI Türev enstrümanlara uzak durmaları, Türkiye’deki bankaların global piyasalarda uluslararası dev bankaları bile batıran kriz dalgasından yara almadan kurtulmalarını sağlamıştı. Türkiye’de bankaların sermaye yeterlilik oranlarının göreli olarak yüksek olması ve portföylerinde yüksek riskli türev enstrümanlara pek yer vermemeleri, bankaların türev piyasalardaki çöküşten zarar görmesini önlemişti. KLASİKTEN DAHA RİSKLİ ARAÇLAR Klasik yatırım araçlarına göre çok daha riskli olan türev piyasa işlemlerinde, izlenen strateji gelişmelerle doğrulandığında yatırım miktarına göre çok yüksek karlar elde etmek mümkün. Ancak tam tersine gelişmeler, izlenen stratejiyi yanlış çıkartırsa, yapılan yatırımın tamamını bir anda kaybetme riski de bulunuyor. İSMET ÖZKUL - GAZETE HABERTÜRK