IFAC/THE BANKER ANKETİ | EK YAYIN KOBİ KREDİLERİ KOBİ kredileri TEMKİNLİ BİR ŞEKİLDE ARTIYOR IFAC/The Banker tarafından geçenlerde gerçekleştirilen bir anket, 2009’un ilk yarısında Küçük ve Orta Büyüklükte İşletmeler’e verilen kredilerin bankaların güvenlik önlemlerini sıkıştırmalarıyla birlikte daraldığını göstermesine rağmen, bu faaliyetlerde önümüzdeki birkaç yıl içinde temkinli bir artış yaşanabileceğini ortaya koyuyor. Silvia Pavoni KÜÇÜK ve ORTA BÜYÜKLÜKTE İŞLETMELER (KOBİ), kredi krizinden en büyük darbeyi yiyen mağdurlar grubunun içinde yer alıyorlar. Dünyanın dört bir yanında merkez bankalarının keskin faiz indirimlerine ve finans sektörlerine harcanan onca canlandırma paketlerine rağmen bankalar halen kendilerine yüksek komisyonlar kazandıran güvenli müşteriler olarak gördükleri büyük şirketlere odaklanmaya devam ediyorlar. KOBİ’lere daha fazla kredi verilmesi yönündeki politik çağrılara ise, son birkaç yıldır ucuz kredi bolluğundan fazlasıyla kazanç sağlamasını bilen ama bugün fakirleşen veya batmak üzere olan şirketlere tekrar kredi verme sorumluluğunun kendilerinde olmadığına inananlar tarafından şiddetle karşı çıkılıyor. DEĞER YARATMANIN EN MÜKEMMEL YOLU OLARAK GÖRDÜKLERİNDEN, HER GEÇEN GÜN DAHA FAZLA SAYIDA İNSAN KENDİ İŞİNİ KURMANIN PEŞİNDE KOŞUYOR. ŞİMDİLERDE 30’LU VE 40’LI YAŞLARIN ORTALARINDA OLAN BU NESİLDE ARTIK BİR MÜTEŞEBBİSLİK TUTKUSU GELİŞİYOR. Ancak kredi musluklarına erişemeyenler sadece “kötü” şirketler değil. Örneğin; İngiltere’de anektodvari kanıtlar, kriz sırasında toplam gelirlerini arttıramasa bile istikrarlı bir şekilde aynı seviyede tutabilen girişimcilerin bile kredi bulmakta zorlandıklarını gösteriyor. Evet, temkinli ve merkezi bir onay süreci gerekebilir ancak sonuçta çok geç de kalınabilir ve söz konusu küçük şirket sırf bir banka kredisiyle fonlanmamış olduğu için çok önemli bir ekstra iş anlaşması fırsatını kaçırabilir. ALTERNATİFLER BULUNMASI Küçük şirketler bugünlerde çeşitli alternatif arayışı içindeler. Faktoring şirketlerine veya son çare olarak ailelere, arkadaş çevrelerine ya da bireysel kredi kartlarına başvurmanın yanı sıra çok sayıda yatırımcıdan küçük miktarlar toplanarak oluşturulmuş “karma fonlama” yöntemini denemek de artık eskisi kadar itici gelmiyor. The Banker’in Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) ile birlikte gerçekleştirdiği global KOBİ kredileri anketi, 2009’un ilk yarısında yapılan kredi başvurularının sayısının geçen yılın aynı döneminden daha az olduğunu gösteriyor. Bunun kısmi sebebi ise düşen ticari faaliyet hacmi ile piyasada azalan şirket sayısı. Ancak bu resim dünyanın farklı bölgelerinde ciddi farklılıklar gösterebiliyor. Örneğin bir Nijerya bankası, bu yılın başından itibaren yaşanan yaygın işten çıkarmalar ve iş bulma ümitlerinin körelmesiyle tetiklenen artan girişimcilik ruhu yüzünden KOBİ kredilerine olan talebin arttığını bildiriyor. Bu konuda mikro finansmana duyulan iştahın artması da yardımcı olmuş. Bir bankacı şöyle açıklıyor: “Değer yaratmanın en mükemmel yolu olarak gördüklerinden, şimdi her geçen gün daha fazla sayıda insan kendi işini kurmanın peşinde. Şimdilerde 30’lu ve 40’lı yaşların ortalarında olan bu nesilde artık bir müteşebbislik tutkusu gelişiyor”. Yerkürenin diğer bir bucağındaki Seul merkezli bir kredi tedarikçisi de, apayrı bir faktör olarak hükümetin küçük şirketlere olan devasa desteği sayesinde kredi taleplerinde müthiş bir artış yaşandığını söylüyor. KREDİ ONAYLARI AZALIYOR Bu anket çalışmasına toplamda 559 banka katılmış ve KOBİ kredileri piyasası hakkındaki görüşlerini sunmuşlardı. Kredi hacimleri üzerine yapılan toplam 196 yorumdan yüzde 42.8’inde geçen yılın ilk yarısına kıyasla bu yılın aynı döneminde daha az sayıda kredi başvurusu alındığı söylendi. Onaylanan başvuru sayısı da zaten kredi verme faaliyetinin yavaşladığını gösteriyor: Ankete cevap verenlerden yüzde 48.6’sı geçen yıla kıyasla daha az sayıda kredi onayı vermiş. Anlaşılan bankacılar sınırlı bir borç verme kapasitesiyle yüzleşiyor ve çok daha sıkı kredi riski yönetimi politikaları benimsiyorlar. İleriye bakan bankalar ise kredi piyasasının geleceği hakkında daha iyimser bir tablo çiziyorlar; cevaplayıcıların önemli bir oranı ya onaylanacak yeni kredilerin sayısında bir artış (yüzde 23.1) ya da mevcut müşterilerine verdikleri kredi miktarlarında bir yükseliş (yüzde 20.8) yapmayı planlıyor. Belirsizlik ortamlarında birtakım ekstra güvenceler istemek normaldir. Nakit akışı bilgileri, teminat kalemleri, denetim verileri ve müşterinin bankayla olan mazisi gibi kredi başvurularında geleneksel olarak fark yaratan faktörlerin önemi çok daha artar. Hatta kredi veren kurumların büyük bir çoğunluğunun kurumsal bilançoların bağımsız teftişten geçirilmelerini istemelerini görmek bile şaşırtıcı gelmemelidir. Eskiden hiç önemsizmiş gibi görünen diğer göstergeler de artık kritik bir çehreye bürünebilirler. Ancak bu durum endüstrideki genel trendleri ve kilit risk göstergelerini yansıtmaktadır ve krizin yaygınlaşmasıyla kamuoyu nezdinde düşen itibarlarına rağmen derecelendirme kuruluşlarının verdikleri notlar da şu anda hiç olmadıkları kadar önemli hale gelmiş durumda. Bir resesyonda kişisel bilgiler fevkalade önemli rol oynarlar. Bu yılın başından itibaren de gözlemlendiği üzere, kredi verme kararlarında artık şahsi garantiler ve yöneticiler ile direktörlerin kişisel profilleri son derece belirleyici olabilmektedir. Anket bulgularından yola çıkılarak gelecekteki bir kaç yıllık döneme bakıldığında bankaların KOBİ’lere yönelik kredi verme temkinliliklerinde azalış yaşanması ihtimali pek de yüksek görülmüyor. KOBİ’lerin 2009’un ilk yarısında bankalara yaptığı kredi başvurusu adedi, 2008’in aynı dönemine göre: ■ Azaldı (yüzde 32.1) ■ Arttı (yüzde 27) ■ Hemen hemen aynı kaldı (yüzde 22.4) ■ Aşırı azaldı (yüzde 10.7) ■ Aşırı arttı (yüzde 7.7) Kaynak: IFAC/The Banker KOBİ’lerin 2009’un ilk yarısında bankalarca onaylanan kredi başvurusu adedi, 2008’in aynı dönemine göre: ■ Azaldı (yüzde 37) ■ Arttı (yüzde 25.4) ■ Hemen hemen aynı kaldı (yüzde 22.2) ■ Aşırı azaldı (yüzde 11.6) ■ Aşırı arttı (yüzde 3.7) Kaynak: IFAC/The Banker KOBİ’lerin 2009’un ilk yarısında bankalarca onaylanan kredi başvurusunun tutarı, 2008’in aynı dönemine göre: ■ Hemen hemen aynı kaldı (yüzde 37.2) ■ Azaldı (yüzde 34.6) ■ Arttı (yüzde 21.3) ■ Aşırı azaldı (yüzde 3.7) ■ Aşırı arttı (yüzde 3.2) Kaynak: IFAC/The Banker Gelecek 12 ile 24 ay arasında bankaların KOBİ kredilerine yaklaşımı: ■ Yeni müşterilere verilen kredi sayısı artacak (yüzde 23.1) ■ Mevcut müşterilere verilen kredi tutarları artacak (yüzde 20.8) ■ Kredi verme kriterleri sıkılaşacak (yüzde 10.4) ■ Kredi verme kriterleri gevşeyecek (yüzde 4.8) ■ Kredi tutarlarına daha sıkı kriterler gelecek (yüzde 2.7) ■ Kredi adetlerine daha sıkı kriterler gelecek (yüzde 2.3) Kaynak: IFAC/The Banker Mevcut ortamda bankaların KOBİ kredilerini dikkate alırken en fazla odaklandıkları kilit bilgiler: 1 – Önemli değil 2 3 4 5 – Çok önemli Nakit akışı bilgileri Teminatlar Şahsi garantiler İş planları Tahmini/muhtemel finansal bilgiler Direktör/yönetici profilleri Endüstriyel trendler Kilit risk göstergeleri Kredi derecelendirmesi ve referansları Finansal tablolar Finansal tablolar artı teftiş raporları Finansal tablolar artı diğer türden teminat raporu Finansal tablolar artı denetim raporu Vergi iadesi İşlem mazisi/hesap tutumu Diğer KOBİ kredilerinde dışardan profesyonel muhasebecilerin etkisi: ■ Biraz olacak (yüzde 42.3) ■ Sınırlı olacak (yüzde 23.2) ■ Bir hayli olacak (yüzde 16.6) ■ Çok az olacak (yüzde 11) ■ Hiç olmayacak (yüzde 6.7) Kaynak: IFAC/The Banker Gelecek 12 ile 24 aylık dönemde bankaların KOBİ kredi başvurularını değerlendirirken muhtemelen en fazla odaklanacakları kilit bilgiler: 1 – Önemli değil 2 3 4 5 – Çok önemli Nakit akışı bilgileri Teminatlar Şahsi garantiler İş planları Tahmini/muhtemel finansal bilgiler Direktör/yönetici profilleri Endüstriyel trendler Kilit risk göstergeleri Kredi derecelendirmesi ve referansları Finansal tablolar Finansal tablolar artı teftiş raporları Finansal tablolar artı diğer türden teminat raporu Finansal tablolar artı denetim raporu Vergi iadesi İşlem mazisi/hesap tutumu Diğer