ELİF BATU YENER - REFERANS Küresel krizin kredi piyasasına darbe vurduğu son 1.5 yılda ellerindeki kaynağı kamu finansmanında kullanarak ciddi karlar elde eden bankalar artık Hazine'ye para vermek istemiyor. Geçen hafta, Hazine ve Merkez Bankası yetkilileri ile biraraya gelen Son Hazine ihalesinde yüzde 7,70 fizle aldıkları kağıtların faizi yüzde 8,5'in üzerine çıkınca 1.5 yıl sonra ilk kez zarar etmeye başlayan bankalar, 2010'da da bütçe açığının iç borçlanma ile giderilmeye devam edileceğini görünce isyan bayrağını çekti. Hazine'nin yüzde 110'a çıkan borçlanma oranının bir yıl daha devam ettirilmesinin mümkün olmadığını belirten bankacılar, sistemin bunu ancak 1 yıl için kaldırabileceğini, 2010 içinse bilançolarının bu kadar Hazine kağıdını almaya izin vermeyeceğini belirtiyorlar. Önümüzdeki yıl ekonomide başlayan büyümeyle kredi piyasasına dönme hayali kuran bankalar bu noktada hükümete, "Ya dışarıdan kaynak bul ya da yüksek faize katlan" mesajı veriyor. Bankaların bu tavrı, her ne kadar "yabancı satıyor" deselerler de bono piyasasındaki faize de yansımış durumda. Bono piyasasında cuma günü gösterge konumda olan 3 Ağustos 2011 vadeli kağıdın yüzde 8,48'e çıkan faizi dün de işlem bazında yüzde 8,78'i gördükten sonra yüzde 8,69'dan kapandı. Bono piyasasındaki tedirginlik doların 1.48 TL'ye yükselmesine neden oldu. Uzmanlara göre, hükümet başta Uluslararası Para Fonu (IMF) olmak üzere dışarıdan kaynak bulamazsa faizlerdeki yükseliş devam edecek. Kredi vermek daha karlı Hazine kağıtlarından son 1.5 yıldır hep kar den bankaların bu tavır değişikliğinde son ihalede aldıkları kağıttan zarar etmeye başlamalarının etkili olduğunu ifade eden Garanti Bankası Ekonomik Araştırmalar Müdürü Ali İhsan Gelberi, "Bankalar da artık gerçek hayata dönüp, gerçek işlerini yapmak istiyorlar" dedi. Bugüne kadar Hazine ihalesine girip kağıt alan tüm bankaların hemen ertesinde kar etmeye başladığını vurgulayan Gelberi, "Çünkü faizler düşüyordu. İlk kez geçen ihalede kağıt alanların hepsi zarar etmeye başladı. Yüzde 7,70'ten aldıkları kağıdın faizi yüzde 8,25'e çıktı. Doğal olarak artık almak istemeyebilirler" dedi. Bono piyasasında ve Hazine ihalelerinde faizlerin IMF beklentisi ile düştüğünü kaydeden Gelberi, "Eğer IMF ile anlaşma yapılmış olsaydı, faiz de düşmeye devam eder, bankalar da bundan zarar etmezdi" dedi. Bankaların IMF anlaşmasından da umut kestiğini kaydeden Gelberi, "Merkez Bankası'nın faiz indirimleri bitiyor. Gecelik faiz artık inse inse yüzde 6,5'e iner. Diğer taraftan bankalar uzun vadeli iki yıllık kağıdı yüzde 7,70'le aldılar. Yani bu düşük farkla bu riski almak istemiyorlar. Daha önce bu fark yüksekti, şimdi azalıyor. Bunun üzerine IMF ile de anlaşma olmaması tedirginliği artırdı" diye konuştu. Bankaların ellerindeki Hazine bonolarını reel faizleri 0'a yaklaştığı bir ortamda satmalarının da zor olduğuna dikkat çeken Gelberi, 2009'da ekonomideki küçülmenin etkisiyle kredi talebi olmadığını, ancak 2010'de ekonomide yüzde 3,5 büyüme beklendiğini hatırlatarak, "Dolayısıyla kredi talebi gelecek. Bankalar da Hazine'ye bu faizle para vermek yerine kredi vermeyi tercih edecek" dedi. Faizi yabancı yükseltti Faizlerdeki yükselişin yabancı çıkışından kaynaklandığını da ifade eden Gelberi, "Bankalar kağıt satmıyor, sadece ileride 2009 yılındaki kadar fazla kağıt alamayacağını söylüyor. Satış yapan yabancılar" dedi. Yabancıların da bankaların taşıdığı aynı endişeleri taşıdığını söyleyen Gelberi, bütçe açığının finansmanı nedeniyle faizlerde yükseliş beklediklerini belirtti. Faizlerde yükselişin önüne sadece yurtdışından gelecek bir kaynağın geçebileceğini vurgulayan Gelberi, "Bu kaynak bulunamazsa faizler daha yükselir ve Hazine'nin maliyeti artar" dedi. IMF anlaşması rahatlatır Geçen hafta PY bankalarla yapılan toplantıda Hazine'nin bu yıl olduğu gibi 2010'da da itfasının üzerinde borçlanacağını görmek bankaların canını sıktı. Hazine'nin önümüzdeki yılın ilk altı ayında da itfasının üzerinde borçlanacak olmasından rahatsız olan bankalar ellerindeki Hazine kağıdı portföyünün daha da artacak olmasından tedirgin. Hazine daha fazla borçlandıkça özellikle PY bankalarının ellerindeki portföyün büyüdüğüne dikkat çeken bir bankacı, "Hazine'nin daha fazla borçlanmaya devam etmesi faizleri yükseltecek ve bankaların ellerindeki kağıtların faizi düşük kaldığı için zarar yazdıracak. Bankalar da bundan hoşnutsuz" dedi. Hazine kağıdı stoğundaki artışın fiyat düşüşü ve faiz artışı anlamına geldiğini belirten bankacı, "Bankalar da Hazine kağıdı almak için faizlerin yükselmesini bekler. Bu da çok doğal" dedi. IMF ile anlaşma olursa bütçenin rahatlayacağını belirten bir başka üst düzey bankacı ise Hazine'nin itfasının üzerinde borçlanmasını bankacılık sisteminin ancak 1 yıl için kaldırabileceğini söyledi. İkinci yılda bankaların kapasitesinin dolmuş olduğuna değinen bankacı, "Her bankanın alabileceği bir limit var. Bankalar artık bilançolarının bunu kaldırmayacağını söylüyor" dedi. Açığı Merkez giderebilir Büyük bankaların ihalelerde zaten taahhüt ettiklerinin 5-6 katı aldığını belirten uzmanlar, ama artık bu alımların da Hazine'ye yetmeyeceği fikrinde. Çünkü Hazine piyasadaki paranın hepsini bütçe açığı nedeniyle istiyor. Bu noktada hükümetin ve ekonomi bürokrasisinin imdadına Merkez Bankası'nın yetişmesi bekleniyor. Önümüzdeki yıl Hazine'nin ihtiyacının Merkez Bankası'nın kağıt almasıyla giderilebileceğini belirten uzmanlar, "Merkez Bankası zaten bunu deklare etti. Merkez Bankası'nın portföyünde şu anda 8 milyar TL'lik bir kağıt var. Bu 2010'un ortasına kadar sıfırlanacak. Merkez tekrar maksimum 10 milyar liralık alım yapabilir" dediler. ROT'da değişiklik gündemde Hazine, ihalelerde sadece Piyasa Yapıcı (PY) bankaların katıldığı Rekabetçi Olmayan Teklif (ROT) bölümünde bazı değişikliklere gidebilir. Reuters'de yer alan bir haberde Hazine'nin, ihalelerin ROT bölümlerinin amacına daha net hizmet edebilmesi için yeni bir yönteme sıcak baktığı bildirildi. PY bankaların ROT alımlarının ağırlıklı ortalama fiyattan olduğunu belirten uzmanlar,"Bu nedenle herkes ROT'tan almak isityor. Hazine bunun belli bir miktarını karşıladığı için bankalar ROT'ta çok yüksek talepte bulunuyor" dedi. Reuters'de yer alan habere göre, bankalar Hazine'ye bu yöndeki rahatsızlıklarını iletti. Hazine de ROT yönteminde değişiklik yapmaya sıcak bakıyor. PİYASA YAPICISI BANKALAR 1- Akbank 2- Deutsche Bank 3- Finansbank 4- Fortisbank 5- HSBC Bank 6- ING Bank 7- Ziraat Bankası 8- Garanti Bankası 9- Halk Bankası 10- İş Bankası 11- Vakıflar Bankası 12- Yapı ve Kredi Bankası