Faizlerdeki düşüş kredilere de yansıdı Merkez Bankası’nın faiz indirimleriyle birlikte tahvil-bono ile başlayan, mevduat, bireysel krediler, özellikle de konut kredileriyle devam eden faizlerdeki düşüş trendi ticari kredilerle devam ediyor. Global krizin en sıcak olduğu 6-7 ay önce yüzde 30’larda olan, 2-3 ay öncesinde yüzde 20’lerde seyreden ticari kredi faizleri yüzde 10.5-13 bandına geriledi. Kurumsal kredilerde ise yüzde 9’lara kadar oranlar görülebiliyor. Kayhan Öztürk / Ekonomist Merkez Bankası’nın faiz indiriminden sonra, genel faiz düzeyinde yaşanan düşüş trendi dalga dalga yayılıyor. 19 Ağustos’ta faizleri 50 baz puan indirip 8.25’ten, 7.75’e düşüren Merkez Bankası’nın tetiklediği bu süreç, ticari ve kurumsal kredi faizlerindeki düşüşle devam ediyor. Merkez Bankası’nın son faiz indiriminin ardından tahvil-bono faizleri yüzde 10’un altına inerek tarihinde ilk kez tek haneli rakamları gördü. Tahvil-bono faizlerindeki düşüş mevduat faizlerine yansıdı. Tahvil-bononun getirisinin düşmesiyle, mevduat faizlerini aşağı çekerek maliyetlerini düşüren bankalar, getirilerini artırmak için tekrar kredilere yöneldi. Bunun için en cazip alan olarak ise öncelikle bireysel krediler görüldü. Özellikle krediyi kullananın yüzde 25 katkı yaptığı ve karşılığında teminat olması nedeniyle konut kredileri en cazip alan olarak öne çıktı. Dolayısıyla önceki hafta bankalar konut kredi faizlerini yüzde 1’in altına çektiler. Konut kredilerini, Ramazan ayı ve Şeker Bayramı ile okulların açılışının aynı döneme gelmesi gerekçesiyle tüketici kredileri kampanyaları izledi. Bu durum son günlerde “sıfır faizli” kampanyalara kadar ulaşmış durumda. Yani komisyonu peşin ve yüksek ödenmesini içeren bu kampanyalarda faiz alınmıyor. Ticari ve kurumsala da yansıdı Bankaların bireysel kredilerle başladığı kredi faizlerini aşağı çekme politikaları, son günlerde ticari, kurumsal ve KOBİ kredilerine de yansımış durumda. Merkez Bankası’nın faiz indiriminin aynı oranda kredi faizlerine yansımadığını ve bunun beklenmemesi gerektiğini söyleyen İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Adnan Bali’nin belirttiği gibi genel faiz düzeyindeki düşüş eğilimi kredi faizlerine de yansıdı. Vakıflar Bankası Genel Müdür Yardımcısı İhsan Çakır faizlerdeki düşüşün ticari, KOBİ ve kurumsal segmentlere de yansıdığını söylüyor. Taksitli ticari kredi faizlerinin 12-24 ay vadede yüzde 1.10 – 1.20 bandına gerilediğini söyleyen Çakır, spot kredilerde ise müşterinin segmentine ve kredibilitesine göre yüzde 10.5-13 arasında değiştiğini söylüyor. Nereden geldi? Global krizin en ağır şekilde hissedildiği 2008 sonu, 2009 başlarında ticari kredi faizlerinin yüzde 30’ların üzerine çıktığını hatırlatmakta fayda var. Kredibilitesi çok iyi firmalar bile bu seviyelerin altında kredi bulmakta zorlanıyordu. Çünkü bankalar o dönemde global krizin ne zaman biteceğini, biterken geride nasıl bir hasar bırakacağını ve en önemlisi Türkiye’yi nasıl etkileyeceğini kestiremedikleri için kredi vermek istemiyordu. Dolayısıyla yüzde 30 ve üzerindeki oranlar aslında “kredi vermiyorum” anlamına geliyordu. BCH’larda yüzde 10.5’a düştü Genel ifadeler böyle ama sahada neler yaşanıyor. Bu amaçla bankaların şube ve Hazine yöneticilerinin de görüşlerini aldık. Orta ölçekli bir bankanın şube müdürü krizin başında yüzde 30’lar düzeyinde olan ticari kredilerin son günlerde yüzde 10.5’lara kadar gerilediğini, müşterinin kredibilitesi ve riskini göre yüzde 10.5 ile 13 arasında değiştiğini söylüyor. Bir başka bankanın şube müdürü ise “3-4 ay öncesine kadar yüzde 20’lerde olan ticari krediler şimdi 11’lerde” diyor. Faizlerdeki bu düşüş sektörde borçlu cari hesap (BCH) kredileri olarak adlandırılan kredilere anında yansıdığını söyleyen bankacı, vadesi ve faizi önceden belirlenen ve vade bitimine kadar faizlerin değişmediği spot kredilerde durum biraz farklı. Eskiden kullanılan spot kredilerde vade bitimine kadar faizler sabit olduğu için değişmiyor. Ama yeni kullanılan spot kredilerdeki faiz oranları ise BCH’larla aynı seviyede. Kurumsalda yüzde 9 Kredi türüne göre sınıflandırma genel olarak bu durumda. Ancak müşteri segmentine göre yapılan değerlendirmede durum biraz KOBİ’lerin aleyhine gözüküyor. Bir bankanın ticari krediler grup müdürüne göre kurumsal kredilerde faizlerin yüzde 9’a kadar inebildiğini belirtiyor. Çünkü kurumsal krediler kredibilitesi yüksek, kurumsallaşmış, teminat vermekte sıkıntısı olmayan büyük firmaların kullandığı büyük miktarlı veya proje kredilerini içeren bir segment. Dolayısıyla batma riski daha düşük olan bu kredilerde bankalar faizleri daha da aşağı çekebiliyor. Buna karşılık iyi bilançoları olmayan, borçluluk oranları yüksek, sermayeleri yetersiz, teminat vermekte güçlük çeken ve en önemlisi de olası bir yeni bir kriz dalgasında ilk etkilenecek kesim olarak görülen KOBİ kredilerinde oranlar biraz daha yüksek. Kurumsalda yüzde 9’a kadar gerileyen faiz oranları, KOBİ’ler sözkonusu olunca yüzde 11’den başlıyor. Yüzde 18, hatta 20’ye kadar çıkabiliyor. KOBİ’lerde talep fazla Ancak talep noktasında ise manzara çok daha farklı… Büyük bir bankanın şube müdürünün ifadesiyle bankaların daha sıcak baktığı kurumsal kredi talebinde bundan 5-6 ay öncesine göre artış var ama yetersiz. Hele kriz öncesine kıyasla çok düşük. Sözkonusu bankacıya göre talep ağırlıklı olarak KOBİ’lerden geliyor. Ancak bankalar ise konut ve kurumsal kredi kullandırmayı tercih ediyor. Dövizde likidite bolluğu var TL kredi faizlerindeki bu düşüş döviz kredilerinde de gözleniyor. Bu ise döviz likiditesinde artışa bağlanıyor. Bu Türkiye’deki döviz likiditesindeki artışın yanı sıra kriz döneminde yabancı bankaların kapattıkları “line”ları açmaları da etkili oldu. Yabancı parada inanılmaz bir likidite olduğunu söyleyen Vakıflar bankası Genel Müdür Yardımcısı İhsan Çakır, “dışarısı da rahatladı, likidite var, line’lar açıldı, müşterisine ve vadesine göre değişmekle birlikte döviz kredilerinde faizler yüzde 3.5-4’lere geriledi” diyor. Genel faizlerdeki düşüş kredilere de yansıyor Adnan Bali (İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı): “Merkez Bankası’nın borç verme faiz oranı kredi faizlerinin doğrudan karşılığı değil. Farklılığı yaratan birkaç unsur var. Bunların başında da operasyonel maliyetler, risk pirimi, kar marjını sayabiliriz. Ayrıca mevduat pazarındaki yoğun rekabeti de unutmamak lazım. Bu rekabet nedeniyle çok farklı fiyatlamalar olabiliyor. Yani Merkez Bankası’nın faiz indiriminin aynı oranda kredilere yansımasını beklememek lazım… Ama genel faizlerdeki düşüş eğilimi tabiî ki kredilere de yansıdı. Çünkü mevduat faizleri gevşedi. Mevduat faizleri gerileyince fonlama maliyetleri geriliyor. Ancak kredi faizlerindeki düşüş oranı mevduattaki düşüş oranı kadar olmaz.” Pasiflerdeki maliyet düşüşü aktiflere de yansıyor İhsan Çakır (Vakıfbank Genel Müdür Yardımcısı): “Merkez Bankası’nın faizleri düşürmesi yatırım getirisini azalttı. Bono ve mevduatın getirisi düştü. Bu kredilere de yansıdı. Yani bilançonun pasifindeki faiz oranlarının düşmesi, aktiflere de yansıyor. Enflasyon düştükçe, Merkez Bankası faizleri aşağı çekiyor. Merkez Bankası’nın faizleri 50 baz puan daha indirip, yüzde 6.75’e çekmesini bekliyoruz. 2010 yılında ise yatay bir seyredeceğini tahmin ediyoruz. Belki 2010’un son çeyreğinde artış olabilir. Son günlerde kredi talebinde kısmı bir artış var. Ertelenmiş yatırımlar, özellikle enerjide, yeniden gündeme geliyor. Bu talep artışı altı ay öncesine göre yüksek ama, kriz öncesine göre çok düşük.”