85 yaşanda genç bir banka... TÜRKİYE İş Bankası, bu yıl 85’inci yaşını kutluyor. Cumhuriyetle özdeşleşmiş önemli kurumlardan biri olan İş Bankası, ülkenin yazgısını değiştiren Büyük Taarruz’un ikinci yıldönümünde Atatürk tarafından kuruldu. Askeri zaferleri ve diplomatik başarıları kalıcı kılmak üzere ülke ekonomisinin baştan sona yeniden yapılandırılması ve geliştirilmesi, cumhuriyetin ilk özel sermayeli bankası İş Bankası’nın temel göreviydi... Bu hafta kuruluşundan bugüne Türkiye İş Bankası’nı ele aldık. İş Bankası hangi ekonomik koşullarda kuruldu bugünlere nasıl geldi? İşte size bir İş Bankası klasiği... Kurtuluş Savaşı sona ermiş, cumhuriyet ilan edilmişti. Şimdi yeni Türkiye devletini, aşılması gereken ekonomik ve sosyal sorunlar bekliyordu. Bu dönemde tasarrufu teşvik ederek toplanacak fonlarla bütün ekonomik faaliyet kollarını finanse edebilecek, gerektiğinde çeşitli alanlarda sanayileşme hareketinin başlatılmasına kendi kaynaklarıyla katılabilecek milli bir kuruluşun doğması ve milli bankacılık sisteminin oluşturulması ihtiyacı derin bir şekilde hissediliyordu. Türkiye’de tüm bankacılık işlemlerini gerçekleştirmek, sınai gelişmeyi başlatmak, ulusal tasarrufları harekete geçirmek, temel ekonomik atılımları finanse etmek ve kredi ihtiyaçlarını karşılamak, yeni kurulan bir ülke için yaşamsal önemde etkinliklerdi. Birinci Dünya Savaşı sonrasında dünyada pek çok alanda olduğu gibi finansal sektörde de hızlı gelişmeler kaydedilmiş, yeni teknolojiler, kriterler ve metotlar oluşturulmuştu. Türkiye bu yenilik ve gelişmelerden tümüyle yoksun olduğu gibi bu alanda çalışacak yetişmiş elemanı da sahip değildi. İş Bankası, işte o dönemin bu zor ekonomik koşulları altında çalışmalarına start verdi. Bankacılıkla ilgili ilk önemli girişim, ilk ulusal ticaret bankası olan Türkiye İş Bankası’yla başladı. 26 Ağustos 1924’de 1 milyon TL sermayeli bir anonim şirket olarak kurulan bankanın sermayesinin ilk yüzde 25’lik kısmı Mustafa Kemal Atatürk tarafından ödendi. Atatürk, o 250 bin lirayı, Hindistan’daki Müslümanlarca Kurtuluş Savaşı sırasında gönderilen paradan aktarmıştı. Cumhuriyet Halk Fırka’sına yapılan bazı bağışlar da bankadaki bu hesaba yatırılmıştı. İLK ŞUBE... İlk şubesini 30 Ağustos 1924’te açan Türkiye İş Bankası, ulusal kuruluşların kredi ihtiyaçlarını temin etmek, ülkede tasarrufun ve mevduatın gelişmesine ön ayak olmak ve ulusal bankacılığı geliştirmek görevlerini üstlenmişti. Türkiye’de tasarruf mevduatı hesaplarının gelişmesine öncülük eden banka, bir yandan da çeşitli şirketlerin kuruluşuna iştirak ve yardım etti. Örneğin Şeker sanayiinin kurulmasında, dokuma sanayiinin geliştirilmesinde ve Zonguldak kömürlerinin işletilmesinde önemli rol oynadı... Türkiye İş Bankası, kuruluş amacına uygun olarak ülkenin ekonomik kalkınmasında ve sanayileşmesinde çok önemli katkılarda bulundu. Bu amaçla çeşitli yatırımlar yaptı. Ayrıca ülkede tasarrufu teşvik etmek amacıyla ülkede kumbarayı tanıttı ve benimsetti. Türkiye İş Bankası, kısa zamanda gelişti. Halkın tasarrufunu yatırırken öncelik verdiği ve işadamlarının kredi ararken başvurdukları ilk kuruluş durumuna geçti. Bu şartlarda kurulan Türkiye İş Bankası, bugün 14’ü yurtdışında olmak üzere toplam bin 79 şubesinde 22 binin üzerinde çalışanıyla hizmet veriyor. 104 milyar 105 milyon lira aktif büyüklüğü ulaşan bankanın piyasa değeri ise 29 Ağustos 2009 itibariyle 18 milyar 900 milyon lira... KÂRLI YERDE DE, KARLI YERDE DE... İş Bankası Genel Müdürü Ersin Özince, bugünlerde bankanın 85’inci kuruluş yıldönümü dolayısıyla sık sık basın aracılığıyla kamuoyuna açıklamalarda bulunuyor. Özince, bu açıklamalarında İş Bankası’nın bundan böyle de ne olursa olsun ana prensiplerinden vazgeçmeden faaliyetlerini sürdüreceğini vurguluyor. Peki İş Bankası’nın ana prensipleri neler? Ersin Özince, şöyle özetliyor: “Biz Türkiye’nin her yerinde iş yapmalıyız. Karlı yerde de, karlı yerde de... Bazı rakiplerimiz bu konuda daha seçici davranıyor. Belki bu yüzden şube başına ve personel başına bizden daha çok kar elde ediyorlar. Biz de bazen bunu gördüğümüzde biraz hayıflanıyoruz. Ancak biz ikisini de bir arada yapmaya devam edeceğiz. Çünkü İş Bankası’nın misyonundan kopmamamız gerekiyor...” ULUSLARARASI AÇILIM Türkiye İş bankası, bir yandan da uluslararası sıralamadaki yerini yükseltmek için bölgesel yaygınlaşma çabalarını sürdürüyor. Banka, 2010’da yurtdışı açılımlara biraz daha ağırlık vermeyi planlıyor. Halen Azerbaycan’ın başkenti Bakü’deki şubenin açılış hazırlıkları sürüyor. Kahire temsilciliğinin çalışmaları da tamamlanmak üzere... Ersin Özinci, yine yakın bölgede Ukrayna, Kazakistan ve Rusya’yı fırsatçı bir yaklaşımla araştırdıklarının altını çiziyor. Özince, “Buralarda çok ciddi bankacılık sektörü problemleri yaşanıyor. Uygun bir şans elde edersek oralara bankacılık amaçlı gidebiliriz. Bir kuruluşa yetki verdik. O da bizim adımıza araştırma yapıyor. Irak’ta barış olmasını ben şahsen çok arzu ediyorum. Irak’ın Türk bankacılık sektörü açısından potansiyeli yüksek bir ekonomi ve ülke olduğunu düşünüyorum” diyor. KUTU Ünlü şairin genel müdüre sitemi... Türkiye’nin iki önemli şairinin bir zamanlar iş Bankası’nda çalıştığını biliyor muydunuz? Banka yönetimi, 1970 yılında Ümit Yaşar Oğuzcan’a Kültür Yayınları’yla ilgili bir araştırma yaptırıyor. Bu araştırma beğenilince de ünlü şair 16 Kasım 1970’te Kültür Yayınları Müşavirliği’ne atanıyor. Oğuzcan, yedi yıl bu görevde çalıştıktan sonra 1977 yılında bankadan emekli oluyor. Bir ara bankadan ayrılan Oğuzcan, Ankara’da yayınevi kuruyor. Bu iş için de bankadan kredi kullanıyor. Yayıncılık işinde başarılı olamayınca da bankaya geri dönüyor. Kredinin anaparası taksitlere bölünüyor ve maaşından kesiliyor. Anapara ödemesi bitince kendisine faizlerin de ödenmesi gerektiği söyleniyor. Bunun üzerine şair dönemin genel müdürüne şöyle bir dörtlük yazıyor: İnanın ki Ferit Bey anamız ağlamıştır Ödeyelim diyerek bunca yıldır anayı İki çocuk babası şair Ümüt Yaşar’dan Bir emir buyurun da almasınlar babayı Bu dörtlük dönemin genel müdürü Ferit Basmacı'ya iletiliyor. Genel müdür de faizlerin alınmaması için talimat veriyor. Gelelim bankada çalışan ikinci ünlü şaire... O da Ahmet Muhip Dıranas’tan başkası değildir. Dıranas, 1966-1972 yılları arasında İş Bankası’nda yönetim kurulu üyesi olarak görev yapıyor. KUTU İş Bankası’nın ilkleri * Tasarruf alışkanlığını yaratmak ve yaygınlaştırmak amacıyla halkımızı kumbarayla tanıştırdı. * Günlük harcamalarda çek uygulamasını başlattı. Parayı cepte taşıma alışkanlığı böylece değişmeye başladı. Bu uygulama, elektronik bankacılığın, yine İş Bankası’nın öncülük ettiği ‘Bankamatik’ devrinin de habercisiydi. * Elektronik bankacılığın temellerini attı. * İlk kez İş Bankası’nın isimlendirdiği ve uygulamaya soktuğu Bankamatikler bu alandaki hizmetin adı, markası haline geldi. * Avrupa ve Kıbrıs’ta ilk Türk banka şubelerini İş Bankası açtı. * Yatırım hesabı hizmeti ilk kez İş Bankası’yla başladı. * Yatırım fonu da bankanın ilklerinden. * İlk kez banka bünyesinde menkul kıymet alım satımı düzenlenerek, müşterilerin birikimleri değerlendirilmeye başlandı. * İş Bankası, 1996 yılında Mavi Hat’tan sonra ilk interaktif telefon bankacılığı hizmetini sunarak müşterilere bir telefon kadar yakın oldu. * 1997 yılında Türkiye’nin ilk internet şubesini kullanıma açarak bankacılık işlemlerini internete taşıdı. * Kişisel bilgisayarı olmayan müşterilerin de internet bankacılığı'nın olanaklarından yararlanabilmesi için Netmatikleri hizmete soktu. * WAP ile bankacılık işlemlerini Türkiye'de ilk olarak cep telefonlarına yine İş Bankası taşıdı... KUTU İş Bankası’nın toplumsal duyarlılığı * Eğitime destek: 2008-2009 öğretim yılında Darüşşafaka ile işbirliği yaparak, ülkenin eğitimle ilgili en büyük sosyal sorumluluk projesini başlattı. Buna göre Darüşşafaka sınavını kazanan en başarılı 81 ilden 81 öğrencinin başta eğitim olmak üzere giyim, gıda, barınma gibi tüm giderlerini karşılamaya başladı. Proje kapsamında 2008-2009 öğretim yılında Darüşşafaka’da eğitime başlayan ilk 81 öğrencinin üniversiteden mezun olacağı 14’üncü yılda bankanın ayırdığı kaynağın 100 milyon doları aşacağı öngörülüyor. 2007-2008 öğretim yılı sona ererken başlatılan “Karneni Göster, Kitabını Al” projesiyle ise 2 yılda 2 milyon ilköğretim öğrencisine 2 milyon kitap hediye edildi. * Satranca destek: İş Bankası’nın verdiği destekle Türkiye’de satranç sporcusu sayısı 30 binden 155 bine çıktı. Okullarda satrancı seçmeli ders olarak seçen öğrenci sayısı 17 kat artışla 100 binden 1 milyon 700 bine ulaştı. Satranç turnuvaları 400’den bin 400’e, satranç kulüplerinin sayısı ise 600’den bin 234’e yükseldi. Türkiye bu süreçte 5 dünya, 6 da Avrupa şampiyonu çıkardı. * Çevreye destek: İş Bankası, 2008 yılı sonunda TEMA Vakfı ile Çevre ve Orman Bakanlığı Ağaçlandırma Genel Müdürlüğü işbirliğinde başlattığı proje doğrultusunda, 5 yıl içerisinde yaklaşık bin 500 hektarlık alana 2 milyonu aşkın fidan dikecek ve 5 yıl boyunca fidanların bakımını gerçekleştirecek. Banka, 2008’de 15 ilde 300 hektar alana toplam 450 bin fidan diktirdi. 2009’da ise 17 ilde 295 hektar alana yaklaşık 500 bin fidan dikimi yapılmış ve 2 yılda toplam 32 il ağaçlandırılmış olacak. * Tarihe saygı: 14 Kasım 2007’de ziyarete açılan Türkiye İş Bankası Müzesi, cumhuriyet dönemi iktisat tarihi konusunda ilk ve tek müze konumunda. Banka tarihinin ve sürekliliğinin öyküsünü anlatmakta, nesiller boyunca İş Bankası’nın kurulduğu günden bugüne biriktirdiği arşiv ve nesnel koleksiyon malzemeleri çağdaş bir kurguyla bu müzede sergileniyor. Müzeyi bugüne dek 80 bin kişi ziyaret etmiş. Para Dergisi