2006 yılında Latin Amerika bundan 10 yıla yakın bir süre önce Uluslararası Para Fonu'ndan (IMF) aldığı milyarlarca dolarlık borçlarında erken ödemeye gidince senaryonun bir yerde değişmeye başladığını herkes hissetmişti. Brezilya 15,5 milyar dolarlık borcunu vadesi gelmeden kapatmıştı. Bu ay ortasında ise daha da ilginci oldu: Brezilya IMF'ye 4,8 milyar dolar borç vermek üzere anlaştı. Malum IMF krizzede gelişmekte olan ülkeleri fonlamaktan cebinde sadece 250 milyar dolar ile adeta "meteliksiz" kalmıştı. Brezilya'nın tam anlamıyla bu "şık" hareketi "IMF'ye bile borç verdiler" illüzyonu yaratsa da ne Brezilya'da ne de diğer Latin Amerika ülkeleri borç dağıtacak ya da borç almayacak kadar iyi durumda değil. Son raporlar ve büyüme tahminleri hiç de o yönde değil. IMF'nin son tahminlerine göre 2009 yılında Latin Amerika ekonomisi yüzde 1,9 oranında çakılacak. Üstelik Latin Amerika ülkelerinin bu yıl vadesi dolan borçlarını ödemek ve bütçelerini dengede tutabilmek için 250 milyar dolar paraya ihtiyacı var. Bölgede son olarak Meksika IMF ile 47 milyar dolarlık kredi anlaşması yaptı. Kolombiya ise 10,4 milyar dolarlık kredi talebinde bulundu. Böylece IMF'nin esnek kredi hattına Polonya dışında başvuran iki isim de Latin Amerika'dan çıktı. Üstelik Brezilya ve Şili'nin bile IMF'den kredi talep edeceği yönünde söylentiler var. Brezilya'da sanayi üretimi çakıldı, milyarlarca dolarlık para enjeksiyonları ve vergi indirimleri ekonomiyi canlandırmayınca merkez faizini 16 ay sonra ilk kez indirerek yüzde 12,5'e çekti. Ekvador ise 3,9 milyar dolarlık global tahvilleri için moratoryum açıklayıp elinde 400 milyon olarlık Ekvador tahvili bulunduran Venezüella dahil Latin Amerika genelinde bir moratoryum dalgasının yaşanacağı paniği yarattı. Ancak Ekvador, aslında bu hamle ile kendi kuyusunu kendi kazdı. Ekvador IMF'den milyarlarca dolar yardım alma şansı varken, CAF'dan 270 milyon dolar, IADB'den 1,05 milyon dolar, Latin Amerika Mevduat Fonu'ndan (FLAR) ise 480 milyon dolar yardım almakla yetinmek zorunda kaldı. Hatta bir ara İran'dan kredi talep edeceği bile gündeme geldi. Kolombiya'da ise sanayi üretimi bu yılın ilk iki ayında yüzde 11,6 geriledi. Coşku havasında geçen mart rallisinin ardından artık küresel yatırımcıyı artık iyi şirket bilançoları da tatmin etmiyor çünkü yatırımcının iştahını belirleyen korku endeksi VIX yükselişle geri döndü yani risk iştahı azaldı. Yani Latinlerin işi daha da zor. Citigroup'un dün yayımlanan raporuna göre Arjantin'de para biriminin değer kaybında sadece kısa süreli bir toparlanma görülecek ve yatırımcı için belirsizlik 8 Mayıs'taki yarı dönem seçimlerine kadar sürecek. Brezilya'nın ise faizini iki toplantı da da indirmesi ve yüzde 9,25'e çekmesi şart. Şili'de ise hükmet büyüme beklentisini yüzde 3'lerden yüzde 1,9'lara düşürebilir. Brezilya'da Mart ayı işsizlik oranı yüzde 8,5'ten yüzde 9'a yükseldi. Meksika'da ise perakende satışları hızla düşüyor. Ocak ayında yüzde 4,6 çakılan Meksika perakende satış rakamları şubat ayında yüzde 5,3 daha düştü. MEKSİKA FED ve IMF anlaşması yetersiz kalabilir 1990'lı yıllarda para birimi pesoyu devalüe ederek Latin Amerika genelinde krizi tutuşturan Meksika 20 Nisan'da IMF'nin Esnek Kredi Hattı olarak oluşturduğu kriz havuzu kapsamında kurumdan 47 milyar dolar almak için anlaştı. Bu Meksika'nın 10 yıl aradan sonra bir uluslararası kuruluştan aldığı ilk borç para oldu. Ocak ayında GSYİH'nın yıllık bazda yüzde 9,5 çakıldığı Meksika'da, 2009 yılı için yüzde 3,5'lik bir gerileme bekleniyor. 29 Nisan'da açıklanacak olan birinci çeyrek enflasyon raporu ise merkez bankasının bundan sonraki adımları için kilit niteliğinde. Merkezin sene sonuna kadar faizi yüzde 5'e çekeceği beklentisi de hakim. Ocak ve Şubat aylarında 172 bin ve 116 bin iş kaybının yaşandığı Meksika'da mart ayı işini kaybedenerin sayısı ise 23 bin oldu. Ocak ve şubat aylarında otomobil üretimi ise sırasıyla yüzde 32,4 ve yüzde 21,3 oranında geriledi. Öte yandan Citigroup raporunda FED ile yapılan döviz swapı anlaşmaları ve IMF anlaşmasına rağmen küresel oynaklıktaki artıştan ötürü yatırımcıya Meksika Peso'sunu elinden çıkarmasını öneriyor. ARJANTİN Üretimde yeni dipler daha görülecek Piyasanın ana motoru Arjantin için siyasi belirsizlikler olacak. 28 Haziran seçimlerinde ise Kirchner hükümetinin diğer pek çok kriz dönemi iktidarı gibi kaybetmesi bekleniyor. Yarı dönem seçimlerine ilişkin siyasi belirsizlikler 8 Mayıs'ta adayların açıklanması ile hafifleyecek. Peso üzerindeki baskılar ise soya fasülyesindeki fiyat artışı ile ihracatçının elindeki dolarları çıkarmaya başlaması ile birkaç hafta azalacak. Mart rallisinin kaymağını yiyen soyafasülyesi artan yatırımcı ilgisi ile geçen ay içinde yüzde 16 pahalandı. Citigroup'un tahminlerine göre üretimde daha da dipler görülecek. Arjantin 1990'ların sonunda yaşadığı krizin yarattığı sosyal patlamalarla hala hafızalardan silinmedi. BREZİLYA 2009'da büyümede 19 yılın çakılması yaşanabilir Latin Amerika'da IMF'ye kaynak aktarma kararı ile en fazla dikkati üzerine çeken Brezilya oldu. Ancak IMF hamlesine rağmen Brezilya'da işler hiç de iyi değil. Yapılan milyarlarca dolarlık harcama ve teşvik planlarına rağmen ekonomisindeki çakılmayı durduramayan Brezilya'da merkez bankası faizini son toplantısında yüzde 12,5 seviyesine kadar çekerek Türkiye'nin bile aşağısına düşürmüştü. Ancak yılın ilk yarısı için GSYİH'nın yüzde 1,3 çakılarak Brezilya ekonomisi teknik olarak resesyona girmesi bekleniyor. Bu durumda ise merkez bankasının önümüzdeki iki toplantısında da indirime giderek gösterge Selic faizini en az yüzde 9,25'e kadar çekmesine "şart" gözüyle bakılıyor. Enflasyonun 2009'da yüzde 4'e kadar gerileyeceği beklentisi ise merkezin elini kolaylaştıracak bir unsur. 2008'de yüzde 5,1 büyüyen Brezilya ekonomisi için 2009 tahmini ise taban tabana zıt: "Yüzde 0,8 çakılma ile 1990'dan bu yanaki en sert yavaşlama". EKVADOR Krediler azaldı, enflasyon yükselebilir 4 milyar dolara yaklaşan moratoryum ilanı tam da hükümetin bu yılki mali açığını nasıl finanse edeceği üzerine kafa yorduğu bir dönemde ülkenin IMF gibi uluslararası kreditör kuruluşlarına olan kapısını kapamış oldu. Buna karşılık IMF'den olmasa da ülke çeşitli kreditörlerden yardım aldı. Mart rallisi ile yükselen petrol fiyatlarının 2009'un son çeyreğinde ülke ekonomisine olumlu etki etmesi, "U" şeklinde yani dibin nispeten uzun sürdüğü bir büyüme eğrisi yaşanması bekleniyor. Ülkede kredilerdeki büyüme Ocak ve Şubat aylarında negatif seyir izledi. 2008'in son çeyreğinde ülkeye giren işçi dövizi ise yıllık bazda yüzde 22 azaldı. Düşük emtia fiyatlarına rağmen Başkan Correa'nın dış ticaret açığını kapatmak amacıyla getirdiği ithalat yasakları ise geçen ay yüzde eksi 2 olan enflasyon oranın sene sonunda yüzde 4'e kadar çıkarması bekleniyor. Korumacılık arttı, devlet tahvili ihraçları katlandı Latin Amerika, son çare olarak IMF'nin kapısına dayanmadan önce faiz indirimlerinden, korumacı ekonomi politikalarına kadar bir çok önlem aldı. Örneğin Arjantin otomotiv yedek parçaları, tekstil, televizyon, oyuncak, ayakkabı ve deri mallarına lisans şartı koydu. Hükümet finansman açığının kapanması için 30 milyar dolara yaklaşan özel emeklilik sistemini bile kamulaştırdı, dana önce özelleştirilen Arjantin havayolu şirketi "Aerolineas Argentinas" da kamulaştırıldı. 11 milyar dolarlık borç takasına da giden Arjantin'in bu yıl itfası gelen 3,7 milyar dolarlık borcu var. Ülkenin finansman açığı ise 18,4 milyar dolar civarında. Meksika ise ABD'den ithal edilen 90 tarım ve mamul maddeye uygulanan gümrük tarifelerini artırdı. Ekvador ise tereyağ, hindi, cep telefonu, gözlük, inşaat malzemeleri ve ulaşım ekipmanları dahil olmak üzere toplam 940 ürünün gümrük tarifelerini yükseltti. IMF'ye borç vermek için anlaşan Brezilya'da ise Chavez devlet tahvili ihracını 3 kat artırıp 16 milyar dolara çıkaracak. 2009 bütçesi ise 72 milyar dolara düşürüldü. Marketler yağmalanmış hesaplar dondurulmuştu Arjantin'de halkın süpermaketleri yağmaladığı, devrilmiş kamyonlardaki danaları vahşetle parçaladığı sahneler yıllar yılı "kriz" dendiğinde akla gelen ilk görüntüler oldu. 2007'de patlak veren kriz sonrası Latin Amerika genelinde sosyal huzursuzluklar yeniden alevlendi. Ocak ayında Meksika'nın başkenti Mexico City'de binlerce kişi Felipe Calderon hükümetinin ekonomi politikalarını eleştirmek için sokaklara döküldü. Arjantin'de ise çiftçi protestoları görüldü. Hükümet vergi gelirlerindeki düşüşü tarım ürünleri ihracatında vergiyi artırarak dengelemeye kalkışınca çiftçiler günlerce süren protestolar için yollara çıktı. Daha bu hafta içinde Şili'de 6 mortgagezede bir inşaat alanındaki vince tırmanarak ödemeyemedikleri mortgage borçlarının silinmesi için protesto yaptı. 1990'ların başında artmaya başlayan küresel likidite yönünü Asya ve Latin Amerika gibi yeni yeni gelişen piyasalara çevirmişti. Ancak o dönemde Latin Amerika kronikleşmiş enflayson sorunu ve düşük büyüme hızı ile sadece kısa vadeli sıcan para çekebilmeyi başarmıştı. 90'ların ortalarına doğru uygulanan istikrar programları ile hızlı büyüme trendine giren Latin Amerika, 1994'te Meksika'nın para birimi pesoyu devalüe etmesinden bile kolayca sıyrılmıştı. Ancak Tayland'ın para birimi bahtın devalüasyonu ile Doğu Asya'da 1997 yılında patlak veren finansal kriz bir yıl sonra Rusya ve Doğu Asya gibi yüksek faiz politikası izleyen ve para birimi dolara bağlı olan Brezilya'ya sıçradı. Brezilya'ya giren para azalmaya başladı, 1998'de Rusya'nın moratoryum ilan etmesiyle bir çok gelişen piyasadan olduğu gibi Brezilya'dan da 20 milyar dolar yabancı sermaye kaçışı yaşandı. IMF ve ABD Hazine'si ile imzalanan kredi anlaşmaları da işe yaramayınca Brezilya para birimi reali devalüe etmek zorunda kaldı, ayrıca dolar çıpası da kaldırıldı. Brezilya'daki kriz diğer Latinlere de sıçrayınca bir kaç hafta içinde bölgeden milyarlarca dolarlıık yabancı yatırım çıkışı görüldü. Arjantin'de panik o noktaya geldi ki halk bile banka hesaplarını boşaltmaya ve ellerindeki pesoyu ya dolara çevirmeye ya da hesaplarını yurtdışındaki bankalara aktarmaya başladı. Arjantin bankaları bu kaçış karşısında nakitsiz kalınca hükümet 1 yıllığına mevduat hesaplarını dondurmak zorunda kaldı. Bunun ardından Bolivya'dan Ekvador'a, Arjantin'den Şili ve Kolombiya'ya kadar bölge genelinde derin bir resesyon ve sosyal patlama dönemine girildi.