MB’nin (Merkez Bankası) faiz indirimleri, kredi faizlerini yılbaşına göre biraz aşağı çekse de mevduat ve bonoya göre oldukça yüksek. Özellikle ticari ve KOBİ kredilerinin faizleri ile MB’nın faizleri arasında çok fazla bir paralellik yok. Bu ise global krizin etkisiyle yaşanan resesyonun şirketleri nasıl etkileyeceğini kestiremeyen bankaların kredi kullandırmakta çok iştahlı olmamasına bağlanıyor. Yeni yılla birlikte yaptığı hızlı ve kararlı faiz indirimleriyle dikkatleri üzerine çeken Merkez Bankası (MB), piyasaların beklentisinin de ötesinde yaptığı indirimlerle 18 Aralık 2008’den önce 16.25 olan faizleri 4.75 puanlık düşüşle yüzde 11.5’a çekti. Global krizin ardından ilk faiz indirimini 18 Aralık’ta 1.25 puanla yapan MB, yüzde 16.25 seviyesindeki gecelik faizleri yüzde 15’e düşürdü. 15 Ocak 2009’da iki puanlık indirimle faizleri yüzde 15’ten 13’e çeken MB, son olarak 19 Şubat’ta 1.5 puanlık indirimle gecelik faizleri yüzde 11.5’a çekti. MB’nın enflasyondaki düşüş beklentilerine bağlı olarak gecelik faizlerde yaptığı indirimler, mevduat ve bono faizlerinde hemen etkisini gösterirken kredi faizlerine yansımasının ise sınırlı olduğu gözleniyor. MB’nın faiz indirimleri ilk etapta tahvil-bono faizlerine yansırken, ardından mevduata, son günlerde de az da olsa başta konut olmak üzere bireysel kredilere de yansıyor. Ticari, KOBİ ve kurumsal kredilere yansıması ise daha düşük oranda ve daha geç oluyor. İlk tepki bonodan geldi MB’nın faiz indirimine ilk olumlu tepki, bono bileşik faizleri ve mevduattan geldi. Global krizin etkisiyle Ekim-Aralık 2008 döneminde yüzde 25’leri zorlayan bono bileşik faizleri, MB’nın yılbaşından sonra yaptığı 4.5 puanlık indirimin ardından yüzde 14’lerin altını test ettik. Global piyasalardaki belirsizliğin etkisiyle bu seviyelerden özellikle yabancı oyunculardan gelen satışlarla yaklaşık bir puan kadar yükselen bono bileşikleri, şimdi yüzde 15’lerde seyrediyor. MB faiz indirimine olumlu anlamdaki ikinci tepki ise mevduattan geldi. Global krizin ve bankaların likidite endişesinin de körüklemesiyle yüzde 23-25 bandına kadar yükselen vadeli mevduat faizleri, MB’nın birbiri ardına yaptığı faiz indirimlerinin ardından geçen hafta itibariyle yüzde 12-14 bandına kadar geriledi. Mevduat faizindeki düşüş eğilimi, faiz indiriminin yanı sıra Merkez Bankası’nın bankalara verdiği likidite güvencesinin de etkisi var. MB, bankaları likidite konusunda rahatlatınca bankalar da likidite endişesinin körükleyebileceği mevduat faizi yarışına girmekten kurtuldular. Mevduata yüksek faiz vererek topladığı mevduatı reel sektörde yaşanan sorunlar nedeniyle kredi olarak kullandırma riskini almak istemeyen bankaların tek alternatifi, Hazine bonosu ve son günlerde de ihtiyaç kredileri oldu. Bu nedenle de mevduata yüksek faiz vererek maliyetlerini artırmak istemeyen bankalar, mevduat faizlerini aşağı çekmekte tereddüt etmediler. Kredi faizleri düşmüyor Ancak faizlerdeki bu düşüş eğilimi, kredilere gelince yerini durgunluğa bırakıyor. Bankalar kredi faizlerini indirmekte çok istekli davranmamakla birlikte son zamanlarda bireysel kredilerde az da olsa düşüşler gözleniyor. Özellikle son günlerde ihtiyaç kredilerindeki kampanyalar dikkat çekiyor. Böylece, yılbaşında ağırlıklı olarak yüzde 2.0-2.2 aralığında seyreden ihtiyaç kredilerinin aylık faiz oranları geçen hafta itibariyle yüzde 1.80-2.0 aralığına gerilemiş durumda. Bankaların yaptığı kampanyalarda yüzde 1 ve altında oranlar da var. Ancak bu kampanyalarda alınan komisyon ve ücretler de ilave edildiğinde toplam maliyet, yine bu seviyelere yaklaşıyor. Geçen hafta yaptığımız haberde bu konuyu ayrıntılı olarak işlemiştik. Taşıt kredilerinde ise yüzde 1.90-2.10 aralığındaki oranlar ise şimdi yüzde 1.70 1.90; 1.70-1.90 aralığında olan konut kredi oranları da yüzde 1.45-1.60 aralığına gerilemiş durumda. Ticari kredi faizleri direniyor Ancak faizlerdeki bu düşüş eğiliminin ticari krediler, özellikle de KOBİ kredilerine gelince daha da yavaşlıyor. Yine yılbaşında yüzde 25-30 civarında olan ticari krediler şu anda yüzde 18-23 bandına gerilemiş durumda. Özellikle bilançosu iyi, teminatı sağlam olan ticari işletmeler, yüzde 20’nin altındaki oranlarda kredi bulabiliyor. Ancak KOBİ kredilerinde durum çok fazla iç açıcı değil. Çünkü son zamanlarda hızla artan batık krediler daha çok KOBİ’lerde yaşanıyor. Yine KOBİ’ler teminat göstermekte de sorun yaşadıkları için daha riskli görüldükleri için, bu kesime önerilen kredi faizleri çok daha yüksek. Yılbaşında yüzde 25-30 aralığında olan KOBİ kredi faizleri, bugünlerde yüzde 20-25 aralığına gerilese de diğer kredi faizlerine göre daha az bir düşüş olduğunu söylemek mümkün. Ancak bu oranların her işletme için geçerli olan, standart bir faiz oranları olmadığını hatırlatalım. Bir bankanın genel müdürü, gerek ticari gerekse KOBİ kredilerinde müşteriler arasındaki faiz farkının 7-8 puana kadar çıkabildiğini hatırlatıyor. Kredilere ne zaman yansır? Yani Merkez Bankası’nın faiz indirimlerinin kredi faizlerine yansıması yavaş oluyor. Akbank Genel Müdürü Zafer Kurtul, bu sayıda yayınlanan röportajda “Merkez Bankası’nın faiz indirimleri, kredilere ne zaman yansır?” şeklindeki sorumuza “Biraz zaman alabilir” diyerek gerekçesini de şöyle açıkladı: “Bankalar kredi faiz oranlarını belirlerken kredi riskini ve faiz riskini göz önüne almak zorunda. Merkez Bankası faizleri gecelik… Örneğin konut kredilerinin vadesi 10 yıl, tüketici kredilerinin iki yıl olabiliyor, dolayısıyla faizlerdeki düşüşün ne kadar istikrarlı ve uzun süreli olacağını değerlendirip, kredileri buna göre fiyatlamamız gerekiyor.” Batıklar artıyor Garanti Bankası Genel Müdürü Ergun Özen ise hafta içinde yaptığı bir açıklamada, kredilerin azaldığını, bu ortamda kredilerin artmasının beklenmemesi gerektiğini söyledi. Bankacıların şu anda en sevmediği şeyin havuza kredi vermek olduğunu ve paranın nereye gideceğini bilmek istediklerini ifade eden Özen, "Başka bankaların kredisinin kapanması, bizim ödümüzü koparıyor. O parayı ben havuza verip de başka bankanın kredisini kapatırsam olmaz" demesi dikkat çekici. Takipteki kredilerdeki artışa dikkat çeken Özen, bu artışın da daha çok KOBİ düzeyindeki şirketlerde olduğunu, büyük şirket düzeyinde olmadığını belirtiyor. “Talep düşük, bankalar gönülsüz” Aykut Demiray (İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı) “Faiz düşüşü kredi faizlerine yansıyor. Ama kredi talebinde canlanma yok, olamaz da. Çünkü tüketici güveni düşük… Tüketici güveninin geri gelmesi lazım… Bu da uluslararası piyasalara bağlı. Orası da kolay kolay düzelmeyecek gibi. Sorun faiz düşüşünün kredilere yansıması değil. Hem talep düşük hem de bankalar gönülsüz. Çünkü belirsizlik devam ediyor. Dünyada büyüme düşüyor. Kriz ortamı yumuşamadan ne bankalar kredi vermek ister, ne de tüketiciler kredi kullanmak…” “KOBİ’lerde daha yavaş düşüyor” Nafiz Karadere (Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcısı) “MB faiz indirince biz de gerek mevduat, gerekse kredi faizlerine yansıtıyoruz. Şirketlerin kullandığı kredilerin faizi büyüklük, teminat, vade ve şirketin kredibilitesi gibi faktörlere göre değişir. KOBİ kredilerinde geri dönme riski daha yüksek olduğu için faizler daha yavaş düşüyor. Ama genel anlamda kredi faizleri düşüyor. Üç ay önce KOBİ kredileri yüzde 30’ların üzerindeydi. Şimdi yüzde 23-24’lerde…Ticari kredilerde yüzde 20’nin altına düştüğü de oluyor.” Kayhan Öztürk/Ekonomist