ALPER TURGUT / [email protected] TÜRKİYE’DE kayıt dışılık hemen her alanda egemen. Siz yakın çevrenizde kira geliri elde edip de vergisini ödeyen kaç kişi tanıyorsunuz? Tabii çok fazla gayrimenkulü olup da kira gelirleriyle vergi rekortmeni olanlar da var. Ancak bir iki dairesini kiraya verenlerin bugüne kadar vergi ödediğine genelde tanık olmadık. Ödeyenler de gerçek değerinin çok çok altında gösteriyor. Kiralar genelde elden tahsil edildiği için beyan edilen tutar mekan sahibinin insafına kalıyor. İşte Maliye Bakanlığı, hem kira ödemelerini kayıt altına almak hem de vergi gelirlerini artırmak amacıyla geçen yıl temmuz ayında bir tebliğ yayınladı. Buna göre, aylık 500 TL ve üzerindeki kira ödemelerinin banka kanalıyla yatırılması zorunlu hale getirildi. Bu tebliğle birlikte bankalar da vatandaşın kira ödemelerine talip olmaya başladı. Birçok banka, kira ödemelerine yönelik yeni ürünler çıkardı. Bazı bankalar kira ödemelerinden EFT ücretini kaldırırken, bazıları ekstra puan hediye ediyor. Bazı bankalarsa düşük faizli kira kredisi bile veriyor... BANKALARA YENİ MÜŞTERİLER Peki bu uygulamaya neden gerek duyuldu? Denge Denetim Yeminli Mali Müşavirlik Yöneticisi Ahmet Cesur’a göre başlıca neden, devletin kayıt dışıyla mücadele konusunda attığı kararlı adımlar. Cesur, bu düzenleme sayesinde piyasadaki para hareketlerinin daha kolay takip edileceğini, vergi kayıp ve kaçağının önlenerek işlemlerin kayıt içine alınmasının mümkün olabileceğini düşünüyor: “Önümüzdeki dönemlerde kira gelirleri üzerinden alınan vergiler artacak, buna karşılık Hazine’nin zararı azalacaktır. Düzenleme, vergide eşitlik ve adaletin, yaygınlığın sağlanması yolunda önemli bir katkı sağlayacaktır. Zaman içinde, kirasını bankadan ödeyenler, bu kirayı ödemek için kullandıkları gelirlerini de banka aracılığıyla almayı tercih edeceklerdir. Aynı şekilde, banka aracılığıyla kira geliri elde edenler de bu gelirlerini kredi kartı, havale gibi araçlarla kayıt içinde harcamaya başlayacaklardır.” Bankalarsa global likiditenin azaldığı bir ortamda bu tebliği önemli bir kaynak olarak gördüler. Çünkü bankalar kira bu yolla yeni müşteriler edinmeyi hedefliyor. Bu sayede orta ve uzun vadede ücret ve komisyon gelirlerini artırmayı amaçlıyorlar. Gerçi bankaların çoğu şimdilik kira ödemelerinden EFT ücreti almıyor. Bilindiği gibi, artık internet bankacılığı işlemlerinden ücret alınıyor. Ancak kira ödemeleri için bu ücret şimdilik askıya alınmış durumda. Hatta üstüne ekstra avantaj sunanlar var... YAPI KREDİ’DEN 1000 WOLDPUAN Yapı Kredi Bankası, kira ödemelerini havaleyle yapan müşterilerinden havale ücreti almıyor. 31 Ocak 2009 tarihine kadar kira ödemeleri için otomatik ödeme talimatı verenlere ise 5 TL değerinde 1000 Worldpuan hediye ediliyor. Yapı Kredi Bankası Perakende Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı Muzaffer Öztürk, son dönemde kira ödemeleri için otomatik ödeme talimatı veren müşteri sayısında önemli bir artış olduğunu söylüyor. Öztürk, kiracıyla ev sahibi arasındaki kira ödemesini kolaylaştırıp sistematik bir yapıya oturtan uygulamayla ilgili şu yorumu yapıyor: “Ödeme sorumluluğu banka sistemine taşınınca kontrol kolaylaştı. Bu uygulama, kiracı ile ev sahibi arasında süregelen psikolojik güvensizlik duygusunun aşılması açısından da faydalı olacak.” HESAP İŞLETİM ÜCRETİ YOK İş Bankası, kiracı ve mülk sahiplerine özel “Kira Ödeme Hizmet Paketi” hazırladı. Bu pakette, kira ödemelerinde havale alınmaması, mülk sahiplerine kiralarının hesaplarına yatırıldığına dair SMS gönderilmesi gibi avantajlar sunuluyor. Kiralarını İş Bankası aracılığıyla ve düzenli havale talimatıyla ödeyenlerin yanı sıra bu kiraların düzenli olarak yatırıldığı hesaplar için hesap işletim masrafı alınmayacak. Ancak, 2 ay üst üste kira ödemesi ya da tahsilatı yapılmaması durumunda ilgili hesaplar paket kapsamından çıkarılıyor. YÜZDE 50 İNDİRİMLİ KİRALIK KASA Kira ödemeleri için paket hazırlayan diğer bir banka Türk Ekonomi Bankası (TEB). Banka, kira için düzenli ödeme talimatı veren müşterilerine “Kiracı Paketi” isimli ürünüyle hizmet veriyor. Kiranın ödenmesinde aksaklık olması durumunda ise TEB’in “Kiracı Kaynak Hesabı” devreye giriyor. İndirimli faiz oranıyla kullandırılan bu hesap, kirayı gününde ödüyor. Düzenli ödeme talimatı verildiği takdirde, hesapta yeterli para bulunmaması durumunda bu hesap devreye giriyor ve kirayı ödüyor. TEB, yıllık peşin kira ödemelerinde ise “Yıllık Kira Kredisi”nden faydalandırıyor. Banka ayrıca, pakete dahil olan müşterilerine kiralık kasa hizmetini yüzde 50 indirimli sunuyor. TEB, kasım ayından itibaren bu doğrultuda 4 bin 400 adet “Kiracı Paketi” hesabı açtı. TEB Bireysel ve İşletme Bankacılığı Genel Müdür Yardımcısı Cemal Kişmir, kira ödemelerinin bankadan yapılmasının kayıt dışı gelirin kayıt altına alınması açısından büyük önem taşıdığını vurguluyor. Kişmir, “Bankalar açısından bakıldığında ise yeni müşteri kazanımı ve düzenli nakit girişi için önemli bir kaynak. Müşteriyle uzun vadeli ilişki yaratan ve çapraz satış potansiyeli yüksek bir ürün” diyor. DENİZBANK’TAN MİLYONER FAİZİ Denizbank, kiracılar kadar mülk sahiplerini de düşünüyor. Denizbank’ta kira hesabı açtıran mülk sahipleri, vadeli mevduatlarını bankaya getirdikleri takdirde ilk ay “milyoner faizi”nden faydalanıyorlar. Denizbank Bireysel Bankacılık Ürün Geliştirme Bölüm Müdürü Ercüment Başkaya, kiracılar kadar mülk sahiplerinin de kira sözleşmesinin bir tarafı olduğundan yola çıkarak “Mutlu Ev Sahibi” ürününü çıkardıklarını vurguluyor. Ev sahiplerinin Denizbank’a getirdiği yeni mevduatlara ilk ay için avantajlı faiz oranı uygulanıyor. Başkaya, “Bazı ev sahipleri yıllık kirasını peşin almak istiyor. Bu kişilere kirasını belirli bir indirim karşılığı biz ödüyoruz ve kiracıyı kredilendiriyoruz. Ev sahibi böylece kirasını peşin alabiliyor” diyor. İNTERNET BANKACILIĞI ÜCRETSİZ Kira ödemelerinden pay almak isteyen Şekerbank da “Kiram Hizmet Paketi”ni hazırladı. Bu paket, düzenli ödeme talimatı veren müşterilere internet şubesi ve telefon bankacılığı hizmetini ücretsiz sunuyor. Kredili mevduat hesabı açtıran Şekerbank müşterileri, kira ödemelerini yapamadıkları takdirde bu hesaba ödetebiliyorlar. Şekerbank Bireysel Bankacılıktan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Abdurrahman Özciğer’e göre, kiraların banka aracılığıyla yatırılmasının büyük yararları var: “Bu uygulama hem kiracı hem de kiraya veren kişi tarafından gelir ve giderin belgelenmesini sağlıyor. Bu şekilde gelir belgelendirildiği için, eksik beyan söz konusu olmuyor. Bir yerde vergi kaçakçılığı da önlenmiş oluyor.” ING BANK’TAN SİGORTA AVANTAJI ING Bank, kira ödemeleri için müşterilerine “Kira Hesabı” açıyor. “Kira Hesabı”nın avantajlarından faydalanabilmek için banka kanallarından kira ödemeleri için düzenli ödeme talimatı vermek yeterli. Diğer bankalardan farklı olarak ING Bank, ikiden fazla ev ya da işyeri kira ödemesi taahhüt eden ev sahiplerine, konut ve eşya sigortaları için özel fiyat ve şartlarda poliçe tanzim ediliyor. ING Bank Genel Müdür Yardımcısı Nihat Karadağ, kira hesabını müşterilerine sunan ilk banka olduklarını hatırlatıyor. Karadağ, bu sayede rakip bankalara göre müşteri sayısı açısından avantajlı olduklarını düşünüyor. KUTU Tebliğe uymayanları neler bekliyor? Konut başına aylık 500 TL ve üzerinde kira geliri elde edenler ve kira ödeyenler, bu ödemelerini banka ya da posta idarelerince düzenlenen belgelerle kanıtlamak zorunda. Uygulamanın 1 Kasım 2008 itibariyle başladığını hatırlatan Ahmet Cesur, cezalarla ilgili şu bilgileri veriyor: “Bu mecburiyete uyulup uyulmadığı, kiralamaya taraf olanların ifadeleri ve üçüncü şahısların ihbarlarıyla tespit edilebilir. Beyan edilen kiraların bölge rayiçlerinden düşük olup olmadığı da incelemelerle tespit edilebilir. Bu mecburiyete uymayanlara, elden ödenen kiranın yüzde 5’i tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecek. 2009 yılında kesilecek ceza, birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı için bin 600; ikinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler için 760; bunların dışında kalanlar içinse 350 TL’den az olamayacak. Yani 2009 yılında 550 TL’lik aylık kira elden tahsil edilirse; 550 TL’nin yüzde 5’i olan 27.5 TL değil, kişinin durumuna göre bin 600, 760 ya da 350 TL ceza alınacak.”