AB düzenlemesi ve iklim kanunu karbon piyasalarını hareketlendirdi

AB’nin sınırda emisyon düzenlemesinin yaklaşması karbon sertifikalarının alım satımını hızlandırdı. Tekstilden havacılığa, denizcilikten gıda bir çok sektörün karbon emisyonlarını dengeleme talebi, oluşan gönüllü piyasalarda fiyatları da yukarı taşıdı. Bu piyasalardaki yenilenebilir enerji sertifikalarında (YEK-G) 0.01 kuruş fiyatı 5 TL'ye, I-REC’de 3-4 TL’den 20 TL’lere kadar çıktı.

AB’nin yeşil mutabaka­tıyla başlayan sürdü­rülebilirlik akımı ye­ni bir dönemin kapısını açar­ken, Türkiye’de bu yıl çıkan İklim Kanunu ve AB’nin yak­laşan emisyon düzenlemesi, karbon ticaretini de hızlan­dırdı. Bu kapsamda tekstilden gıdaya, havacılıktan banka­cılığa, denizcilikten lojistiğe kadar birçok sektörde onlar­ca firma, karbon emisyonla­rını azaltmak ya da dengele­mek için gönüllü piyasalarda YEK-G ve I-REC yenilenebi­lir enerji sertifikalarına yo­ğun ilgi göstermeye başladı. AB’nin sınırda karbon vergi­sine hazırlıksız yakalanmak istemeyen firmaların talep­leriyle, gönüllü piyasalarda sertifika fiyatları da adeta 5’e katlandı.

Hamide Hangül'ün Dünya'daki haberine göre bu kapsamda ye­nilenebilir enerji sertifikası YEK-G’de 0.01 kuruşluk fi­yatı 5 TL’ye, I-REC’de ise 3-4 TL’den 20 TL’lere çıktı. Söz konusu sertifikalar, elektrik kaynak türünü tüketiciye ka­nıtlayan ticari bir ürün olarak tanımlanırken, her bir sertifi­ka 1 megavat saat (MWh) ye­nilenebilir kaynaktan elekt­rik üretimini temsil ediyor. Bunun da firmalara maliyeti sektörüne, ihracatına ve fir­manın büyüklüğüne ve tüke­timine göre değişiyor. Örne­ğin karbon sertifikaları için yılda 1.000 ton karbon emis­yonuna sahip bir işletme için, ortalama her bir ton için 1 do­lardan 1000 dolar sertifika tutarı oluşması söz konusu.

SÜREÇ KURUL KARARIYLA ŞEKİLLENECEK

Sektöre yönelik gelişme­leri ATP GreenX Birim Baş­kanı Tuğba Sarı ile konuştuk. Türkiye’de İklim Kanunu ve belli başlı yönetmeliklerin çıktığına işaret eden Tuğba Sarı, ancak sürecin nasıl yö­netileceğinin Karbon Kuru­lunun alacağı kararlarla şe­killeneceğini söyledi. Sarı, “Türkiye’de ve uluslararası geçerliliği olan krediler ne­lere olacak? Bu konuda karar da o kuruldan sonra çıkacak. Verra ve Gold kredileri, zaten enerji sektöründe yoğun yatı­rım yapılmış kredilerdi. Bun­ların turkuaz kredilerine dö­nüşüm sürecini bekliyoruz. O kısım gerçekleşirse, yatırım yapmak isteyenleri de o tarafa yönlendirebiliriz” dedi.

“MEVZUATLA CİDDİ ARTIŞ OLDU, AVRUPA’DA SORUYOR”

Sürdürülebilirlikle ilgili bir gönüllü, bir de zorunlu piya­salar olduğunu, Türkiye’de şu anda gönüllü piyasaların oluştuğunu, YEK-G ve I-REC sertifikalarının da bu piyasa­da yer aldığına vurgu yapan Tuğba Sarı, söz konusu ser­tifikaların özelliklerini şöyle anlattı: “Bunlar, kullandığı­nız enerjiyi temiz enerjiye dö­nüştüren belgeli sertifikalar. Yeşil enerji sertifikaları ola­rak geçiyor. Bir diğer sertifi­kamızda karbon sertifikala­rı. Bunlar da Vera ve Gold de­diğimiz sertifikalar. Firmalar, kapsam 1, 2, 3 sınıflandırma­sında emisyonlarını raporlu­yorlar ve bir takım aksiyon­lar alıyorlar. Tesislerini ye­niden düzenliyor olabilirler, ancak bunlar çok büyük ma­liyet.

Daha çok kapsam 2, ya­ni kullandıkları enerjiyi te­miz enerjiye dönüştürecek, karbonlarını dengeleyecek önlemler alıyorlar. Bunlar nedir? Güneş enerji santral­lerine yatırım yapıyorlar. Bir YEK-GE, bir I-REC sertifi­kalarını satın alarak ‘kapsam 2 emisyonlarımızı dengele­dik’ diyorlar. Bir VERRA ve GOLD alarak ‘kapsam 1 ve 3 emisyonlarımızı dengeledik’ diyorlar. Dolayısıyla, yapıla­cak yatırımlar için sürdürüle­bilirlik raporları için firmala­rın hepsi YEK-G, I-REC ser­tifikalarını alıyor. Mevzuat ciddi anlamda bir artış oldu. Çünkü Avrupa’da soruyor.”

“ATP GREEN X’DE 250 KURUMSAL MÜŞTERİYE ULAŞTIK”

Piyasaya yönelik ATP Gre­en X platformlarını 2024’de canlıya aldıklarını söyleyen Sarı, “Şu an birçok enerji üre­ticisi, büyük enerji firmala­rı, sanayi kuruluşları bu plat­formda yer alıyor. 250 müş­terimiz var. Bunların hepsi kurumsal. Yani kendi alanın­da büyük müşteriler. Bu sa­yede piyasa işleyişi ve dina­miği nasıl olacak? Hangi ön­lemlerin alınması gerekiyor? Bunları görmeye çalışıyoruz. Gerek Ticaret Bakanlığı, İk­lim Değişikliği Başkanlığı, EPDK, EPİAŞ iletişim halin­deyiz. O piyasadan gelen geri bildirimleri onlara iletiyoruz ki doğru bir yapı olsun” dedi.

“SIKI PAZARLIK DÖNÜYOR”

Firmaların gönüllü piya­salarda sertifika taleplerinin fiyatları da yukarı çektiğine işaret eden Tuğba Sarı, şu bil­gileri verdi: “Sertifika ve fi­yatları 3-4 liralardaydı, 1 MW saat, bir sertifikaya denk ge­liyor. Diyelim ki biz evimizde 10 MW saat elektrik tüketiyo­ruz, yeşil enerjiye dönüştür­mek için benim 10 tane serti­fika almam gerekiyor. Ulus­lararası geçerlilikteki I-REC sertifikası 3-4 lira seviyesin­deydi. Aynı şekilde YEK-G, daha kuruşlardaydı, yani 0.01 kuruş gibi fiyatlarımız var­dı. Bu seneye geldiğimizde, 2025’in son çeyreğinde ser­tifika fiyatlarımız I-REC için 15 ile 20 TL arasında. YEK-G de 3 ile 5 liralar arasında gidi­yor. Sıkı da bir pazarlık dönü­yor. Firmalar, yüklü miktarda alanlar arasında. Ciddi bir ar­tış oldu.”

MALİYET HER ŞİRKETİN ÖLÇEĞİNE GÖRE DEĞİŞİYOR

Sürdürülebilirlik ve karbon yönetimi süreçleri; her şirketin ölçeğine, enerji tüketim profiline, sektörün karbon yoğunluğuna ve ihracat hedeflerine göre değişiyor. Dolayısıyla tek bir standart maliyet yok. İhtiyaç özelin şekillenen dinamik bir yapı söz konusu. Maliyetler, şirketin tercih edeceği sertifika türüne (I-REC, YEK-G veya gönüllü karbon kredileri) ve piyasa arz-talep dengesine göre belirleniyor.

TEKSTİL, LOJİSTİK SIKÇA KULLANIYOR

Sertifikalara sahip olan firmalar, “Ben önlemlerimi, gönüllü piyasadan karbon kredimi aldım ve karbonumu dengeledim” diyebiliyor. Bunun için atık yönetimi yapıyor, plastiklerine dikkat ediyor, güneş enerji santrali yatırımı yapıyor. Tuba Sarı, şu bilgileri verdi: “Şu anda gerek tekstil, gerek lojistik bunu sıkça kullanıyor. Enerji, hava yolu, demir çelik, gıda, banka, deniz yolunun ilgisi yoğun. Her geçen gün çok farklı yerlerden müşterilerimiz geliyor. Avrupa’ya İhracat yapan, bir ayakkabı, bir bebek elbisesi ürünü bile olsa ‘temiz enerji kullanıldı mı? diye sürdürülebilirlik raporları bugünden bekleniyor."

ENERJİ İHTİYACI YARI YARIYA DÜŞÜYOR

Engin Tarım Yönetim Kurulu Üyesi Ömer Lütfü Ertuğrul sertifikalara ilişkin şu bilgileri paylaştı: "Karaman OSB' de ki tesisimize 1.25 MW kapasiteli Ges yatırımı yaptık. Yatırım tutarı ise 925 bin dolar. Bu yatırım enerji ihtiyacımızın %50'sini karşılıyor. Yeni yatırım yapabilmek için çağrı mektubu müracaatımız var ve çağrı mektubu müracaatımıza kapasite tahsis edilince yatırıma devam edeceğiz."

Öte yandan sertifikalar için Avrupa Enerji Borsası’yla anlaşma için de bazı sektör temsilcilerinin görüşmeleri sürüyor. Bu sayede alıcı ile satıcı arasında karbon ticaretinin Avrupa'da da sürmesi bekleniyor.

“ÖNLEM ALMAYAN ÖDER” DÖNEMİ

Uzmanlar, karbon emisyonlarını azaltmak için önlem almayan sanayicilerin 2026 itibarıyla ciddi maliyetlerle karşılaşacağını belirtiyor. Yayılan karbonun her birimi için AB sınırda 80 euroya varan bedeller konuşulurken, şirketlerin de çalışması hızlanıyor.

AB, hurda avında: 12 milyon tonluk hurda hedefi

Altında güvercin etkisi: Faiz indirimi beklentisi altını ateşledi

Rusya yaptırımlarını ihlal eden kişiye 4,7 milyon dolar ceza

Konut tanıtımlarında yanıltıcı bilgiye artık tek cezai işlem