Yazdır
Çin’in 2024 sonunda resmen başlattığı Çin–Kırgızistan–Özbekistan demiryolu projesi, Orta Asya’nın lojistik haritasını kökten değiştiriyor. 8 milyar dolarlık dev yatırım, Pekin’in “Kuşak ve Yol” girişiminin en stratejik kara hattı olarak tanımlanıyor.
Forbes'un haberine göre, güzergâh tamamlandığında Çin malları Avrupa’ya Rusya topraklarını kullanmadan ulaşabilecek. Yıllık taşımacılık kapasitesinin 15 milyon ton olması beklenen hat, Moskova açısından yalnızca ekonomik değil, jeopolitik bir meydan okuma anlamına geliyor.
Yeni hattın güzergâhı, Çin’den başlayıp Kırgızistan’ın dağlık bölgelerinden geçerek Özbekistan üzerinden Avrupa bağlantılarına uzanacak. Bu rota, mevcut Rusya–Kazakistan üzerinden geçen kuzey hattına göre 900 kilometre daha kısa. Kırgızistan için transit ülke haline gelme, Özbekistan içinse doğrudan Çin ve Avrupa pazarlarına açılma fırsatı doğuyor.
Ancak güzergâhın büyük bölümü yüksek dağlar ve tünellerden geçtiği için inşaat süreci teknik açıdan zorlu olacak. İlk bölümlerin 2025 sonunda açılması, hattın tam kapasiteye ise 2028–2030 yılları arasında ulaşması bekleniyor.
Forbes'a göre Rusya açısından asıl sorun, bu projelerin birer “alternatif” değil, doğrudan “ikame” oluşturması. Çin, “Orta Koridor” adı verilen Trans-Hazar hattına da dev yatırımlar yapıyor. 2023’te 2 milyon ton olan taşımacılık hacmi 2024’te 4,5 milyon tona çıktı. Baku–Tiflis–Kars hattının kapasitesi 17 milyon tona çıkarılmak isteniyor. Bu gelişmeler, yük akışının Trans-Sibirya ve BAM hatlarından güneye kaymasına yol açabilir. Dünya Bankası verilerine göre yeni koridor, Çin–Avrupa taşımacılığında süreyi yarıya indirebilir; bu da doğrudan Rusya’nın transit gelirlerinde yıllık 1,5–2 milyar dolarlık kayıp riski anlamına geliyor.
Uzmanlara göre ekonomik etkilerin ötesinde, bu dönüşüm Moskova’nın bölgesel nüfuzunu da zayıflatıyor. EAEU üyeleri arasında bile Çin’in sunduğu kısa, ucuz ve finansman destekli hatlara yönelim artıyor. Uzmanlara göre bu durum, Rusya’nın “lojistik kozunu” kaybetmesi anlamına geliyor. Uzak Doğu’daki liman kentlerinde, vagon üreticilerinde ve demiryolu bakım depolarında iş hacmi düşerse 50 bin civarında istihdam riske girebilir. Rublede 1–2 birimlik zayıflama ve ithalat maliyetlerinin artmasıyla 0,5 puanlık ek enflasyon baskısı da ihtimal dahilinde.
Forbes analizi şöyle bitiyor:
"Moskova, bu rekabeti “Kuzey–Güney” koridoru üzerinden dengelemeye çalışıyor: İran ve Hindistan’a uzanan yeni hatlarla Orta Asya’dan geçen yüklerin bir kısmını çekmeyi hedefliyor. Ancak Çin’in uzun vadeli stratejisi net: yalnızca kendi rotalarını çeşitlendirmek değil, bölgedeki altyapının mülkiyetini ve finansmanını da denetim altına almak. Bu nedenle “Kuşak ve Yol” artık bir yatırım projesi değil, jeoekonomik güç gösterisinin altyapıya dönüşmüş hali. Rusya içinse soru açık: yeni ticaret yollarında hâlâ köprü mü, yoksa kenarda kalan bir durak mı olacak?" (Turkrus)
ABD-Çin uzlaşısı: Liman ücretleri ve yaptırımlar bir yıl ertelendi
Çin ihracatında gerileme devam ediyor
Çin ekonomisi 5 yıl içerisinde 24 trilyon dolara ulaşacak